DSCF5367

87

2. Pszenica

midalny, maczugowaty oraz pośredni (np. cylindryczno-piramidalny, piramidalno--cylindryczny itp.). Długość kłosa jest uwarunkowana genetycznie, ale może się zmieniać pod wpływem warunków uprawy. Kłosy obecnie uprawianych odmian hodowlanych są przeważnie średnio zbite lub luźne.

Ziarniak pszenicy zwyczajnej wymłaca się z plewek, jest nagi. Najczęściej ma kształt jajowaty, beczułkowaty, owalny, owalno-wydłużony, w przekroju poprzecznym sercowaty, z wyraźnie zaznaczoną bruzdą na stronie brzusznej oraz bródką w części wierzchołkowej o różnej długości włosków. Barwa ziarna (fot. 1.1) jest najczęściej czerwona (brunatnoczerwona), rzadziej biała (jasnożółta). W przypadkach wątpliwych traktuje się ziarno fenolem, pod wpływem którego ziarniaki białe przybierają zabarwienie białe lub jasnożółte, a czerwone stają się ciemniejsze. Odmiany białoziarniste wykazują większą skłonność do porastania niż czerwone. Ziarniak może być wypełniony bielmem mączystym, szklistym i mączystoszklistym. Konsystencja bielma świadczy o zawartości w nim białek zapasowych, zwłaszcza gliadyn i glutenin, tworzących gluten. Ziarno o wyższej zawartości białka jest bogatsze w gluten. Ziarniaki szkliste zawierają więcej białka i glutenu, a otrzymana z nich mąka ma wyższą wartość technologiczną. Pszenice mączyste odznaczają się zbyt niską zawartością glutenu w stosunku do skrobi, a mąka ma niską wartość wypiekową. Barwa ziarniaków mączystych jest jaśniejsza niż szklistych.

2.5. Kierunki hodowli

Stan polskiej hodowli pszenicy zadowala pod względem plenności odmian, natomiast pod względem jakościowym jest mniejszy, chociaż w ostatnich trzech latach także znaczący. W rejestrze w 2002 roku znajduje się aktualnie 39 odmian ozimych i 24 jare. Wśród odmian jarych dominuje typ konsumpcyjny, a w ozimych - 60% reprezentuje typ konsumpcyjny, a pozostałe typ paszowy. Stan hodowli w odniesieniu do najważniejszych rolniczo cech można scharakteryzować średnimi wartościami wzorcowymi. Tak zwany wzorzec pszenicy ozimej (jest to średnia wartość danej cechy otrzymana po porównaniu badanych odmian) charakteryzuje się zimotrwałością, mierzoną w komorach niskich temperatur, na poziomie 48% roślin, a w doświadczeniach polowych na poziomie 8°. Występuje duże zróżnicowanie odmian pod względem tej cechy (tab. 1.10). Długość okresu wegetacji (od siewu do dojrzałości woskowej) wynosi średnio 302 dni dla form ozimych, a 120 dni dla jarych. Średnio rośliny ozime osiągają wysokość 100 cm, a jare - 97 cm. Średni stopień wylęgania odmian ozimych, ustalony na podstawie danych z trzech lat, wynosi 7,1, a jarych - 7,5; różnica między odmianami sięga 1,7 stopnia.

Zróżnicowanie w stopniu porażenia pszenicy ozimej przez najgroźniejsze choroby w warunkach przeciętnych nie przekracza pół stopnia, zwiększa się jednak w