1109145068

Materiały do ćwiczeń z parazytologii

oraz fizjologiczne, np. u pasożytów brak pewnych enzymów występujących u żywicieli. Jednak żywiciel broni się przed pasożytem, a śmierć żywiciela może grozić pasożytom śmiercią.

Pasożytnictwo ma swoje znaczenie w przyrodzie, m.in. odgrywa rolę w regulacji liczebności zwierząt wolno żyjących.

Granica zakreślająca pojęcie pasożytnictwa nie jest zawsze wyraźna, zwłaszcza jeśli rozpatrujemy pasożytnictwo i komensalizm, pasożytnictwo i drapiestwo (niektórzy zaliczają owady krwiopijne nie do pasożytów, lecz do mikrodrapieżców), pasożytnictwo i roślinożerność, a nawet pasożytnictwo i saprobiozę, czy pasożytnictwo i mutualizm.

2.    Rodzaje pasożytów

Pasożytami w szerokim znaczeniu są: bakterie, grzyby, rośliny i zwierzęta. Bakteriami pasożytniczymi zajmuje się mikrobiologia, a grzybami pasożytniczymi - mikologia.

Pasożytem bezwzględnym, czyli bezwarunkowym, nazywamy gatunek, dla którego pasożytniczy tryb życia jest konieczny, np. zarodźce, przywry, włosień. Natomiast organizmy zasadniczo wolno żyjące, a tylko w pewnych warunkach stające się pasożytami, określamy jako pasożyty przygodne, np. larwy niektórych muchówek, będące zwykle saprofitami, rozwijające się przypadkowo w ranach człowieka, powodują muszyce; wolno żyjące pierwotniaki z rodzajów Acanthamoeba i Naegleria stają się niekiedy bardzo groźnymi pasożytami człowieka.

Z kolei pasożyt przypadkowy to taki, który nie jest typowy dla danego żywiciela, np. pchła kocia może być pasożytem przypadkowym człowieka.

Żywiciel potencjalny - to gatunek, który może się zarazić danym pasożytem, ale nie stwierdzono jego występowania w tym żywicielu w warunkach naturalnych, a tylko w eksperymentalnych.

Ze względu na długość trwania kontaktu oraz trwałość związku pasożyta z żywicielem, rozróżniamy pasożytnictwo stałe i okresowe. Do pasożytów stałych należą organizmy takie, jak np. świdrowce, tasiemce, wesz ludzka, które całe życie (z wyjątkiem stadiów dyspersyjnych) są ściśle związane z żywicielem. Pasożyty okresowe bytują w lub na ciele żywiciela tylko w pewnych okresach swego rozwoju osobniczego. Przykładem może być pchła ludzka; jej larwy prowadzą wolny tryb życia, pasożytami są tylko postacie dorosłe. Pasożyty czasowe są luźno związane z żywicielem, jak np. wiele organizmów krwiopijnych: niektóre pijawki, moskity, komary, których kontakt z żywicielem jest krótkotrwały, zachodzi tylko w czasie pobierania krwi, po tym związek krwiopijca - żywiciel przestaje istnieć.

Ze względu na lokalizację wyróżniamy pasożyty zewnętrzne, bytujące w powłokach zewnętrznych (np. na skórze) ciała żywiciela (np. pijawki, pluskwy, pchły) oraz wewnętrzne, żyjące w tkankach i narządach wewnętrznych (np. lamblia, tasiemce).

Pasożyta związanego tylko z jednym gatunkiem żywiciela nazywamy monoksenicznym, czyli jednożywicielowym (np. rzęsistek pochwowy, wesz ludzka występują tylko u człowieka), a bytującego u wielu gatunków - poliksenicznym, czyli wielożywicielowym (np. włosień kręty pasożytuje u człowieka, świni i wielu innych zwierząt).

Pasożyty występujące na całej kuli ziemskiej (np. glista ludzka) określamy jako kosmopolityczne.

Pasożytnictwo jest zjawiskiem częstym i szeroko rozpowszechnionym w świecie istot żywych.

Wśród zwierząt istnieją taksony, których wszyscy przedstawiciele prowadzą pasożytniczy tryb życia, jak np. sporowce, przywry digenetyczne. Ocenia się, że ok. 7% wszystkich organizmów zwierzęcych to pasożyty.

3.    Rodzaje żywicieli

Żywiciel stanowi dla pasożyta środowisko wewnętrzne - mikrośrodowisko (mikrohabitat), w którym pasożyt zajmuje określone siedlisko (lokalizacja pasożyta, miejsce bytowania).

Na podstawie związku żywiciela z określoną fazą rozwojową pasożyta, wyróżnia się żywicieli ostatecznych, tj. takich, w których bytują dojrzałe płciowo postacie pasożytów, odbywające końcowy etap rozwoju oraz żywicieli pośrednich, w których żyją postacie rozwojowe (larwy) pasożyta przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. W cyklu rozwojowym niektórych pasożytów (np. bruzdogłowca szerokiego) może być więcej niż jeden żywiciel pośredni.