DSCF6172

^r*o

Aparat gąbowy (w* Sswartwlcza. 1956) A - cryx4cy (ortopte-rotdalny). B — prarkró| podłutrty pr->as jpowtj owada, I — watga górna. II — suwaczka. III - szcstr ka. IV — warga dolna.

I kotwiczka. 2

—    pieniek. 3 — glaszczek szczękowy, 4 — luwka zewnętrzna. 5 -- żuwka wewnętrzna. 6 — podbródek. 7 — broda. 8

—    głaszczak wargi dolnej. 9 — przyjęzyczek. IO — Języczek. II — Jama przód -gębowa. 12 — warga górna, I 3 - mięśnie wargi górnej. I 4 — podgębie.

I S — cibarium.

16    — salivarlum.

17    — otwór gębowy.

18    — gardziel.

I 9 — przełyk.

20 — przewód ślinowy

20

/ /

8'yzący

£ntomo/ouyo

/ 9

#8

nycli. Od strony jurny gębowej do wnrsi górnej przylega nadgębic <    >'złv). a pomiędzy przełykiem i wargą do Iną znajduje się

pcklgębic (Myw/»/»«»0vłc).

W zależności od rodzaj u pobieranego pokarmu poszczególne elementy aparatu gębowego uległy modyfikacji, w wynikn której powstuly różne typy narządów gębowych.

Pierwotnym typem narzijdów gębowych jest narząd gębowy gryzący (ortoptcroidalny) (ryc. 9). Występuje on u owadów należących do prosloskrzydłych    chrząszczy (Cb/eop/ero),

karaczanów (^/rz/zrzz/t-tz), skorków C-Ocr/zicr/z/era), sinikoskrzydłych (A/cf/mptcro) i ważek (Ot/omz/<z). Mają go również larwy owadów przechodzących przeobrażenie zupełne (.frofomer^ifoołiar) oraz owady pierwotnie bezskrzydłe (.-l/»/c’/n'g<»/<z). Narząd gryzący jest przystosowany do pobierania pokarmu o konsystencji stałej. Owady o gryzącym aparacie gębowym odżywiają się pokarmem zwierzęcym. roślinnym lub różnymi organicznymi odpadkami. Gatunki łi-tofagiczne uszkadzają rośliny, wygryzając poszczególne części lub całkowicie jo zjadając.

Od góry otwór gębowy przykrywa warga górna (/o/ww/n). która jest stawowo połączona z nadustkiem (r /v/»i-f/.v). Służy ona do przytrzymywania pokarmu i mieszczą się na niej sens i 11 o smakowe.

Poniżej wargi górnej znajdują ilę parzy* żuwic/ki Iw*-0ulod Są one ruchomo połączone / puszka głowową i ułożone prostopadle do osi ciału, Żuwaczki nie «ą cynowane, imją wewnętrzne krawędzie i ostro zakończone wierzchołki Słu/ą noc do odcinania, odgryzania I mlitżdżcnm pokarmu. N« ich wewnętrz _nych krawędziach w części nasadowej znajduji* lig odi inek /ujaty {jnirs rnobris), a w części wierzchołkowej odcinek tnący I/wm imci niw). U gatunków drapieżnych w części wierzchołkowej występują ostre ząbki, natomiast u gatunków roślinożernych ząbki są s/crs/c i tępe. U biegaczowatych z rodzaju Ciiruhui w części nasadowej wewnętrznej krawędzi żuwaczki mieszczą się szczecinki i wioski spełniające funkcje aparatu filtrującego. Chrząszcze te trawią na zewnętrz swoje ofiary, a następnie wsysają produkty rozkładu. IX» juwaczek dochodzą bardzo silnie rozwinięte mięsnie przywodzące, odpowiedzialne za zmykanie źuwaczck, które umożliwiają chwytanie, rozcinanie i miażdżenie pokarmu. II samców jelonka \Luamus) iuwaczki są bardzo masywne, mają kształt rogów i wykorzystywane są wyłącznie do walki o samice.

Poniżej żuwaczek znajduje się para szczęk [nmillad które są stawowo połączone z puszką głowową. Szczęki są członowane. Pierwszym elementem szczęki jest kotwiczka (am/o|, która mocuje ją z głową i łączy się z pieńkiem (stipes). Pieniek jest podstawową częścią szczęki. Z pieńkiem stawowo połączone są dwie żuwki, zewnętrzna (gtileu) i wewnętrzna (lucinia). Na żuwce zewnętrznej mieszczą się sensille zmysłu dotyku, smaku i powonienia, natomiast na krawędzi wewnętrznej żuwki wewnętrznej znajdują się ząbki. Służą one do miażdżenia pokarmu. Z boku pieńka, obok żuwki zewnętrznej, przymocowany jest głaszczek szczękowy (palpus millaris). Składa się on przeważnie i pięciu członow i pełni funkcje zmysłowe. Szczęki wyszukują pokarm dzięki sen-sillom. mieszczącym się na głaszczkach, a następnie przytrzymują i rozdrabniają pokarm za pomocą żuwek wewnętrznych. Wspomagają w ten sposób pracę żuwaczek.

Pomiędzy szczękami mieści się warga dolna (labiumi która przykrywa od dołu otwór gębowy. Jest ona ruchomo połączona z puszką głowową i powstała z elementów homologicznych do szczęk. Podbródek [submentwn] łączy wargę z głową i jest jej częścią nasadową. Z podbródkiem zrośnięta jest broda (nienlmi). Do środkowej części brody przytwierdzona jest para języczków