DSCF6748

459    Wyżej, L.-F. Trouard: wnętrze kościoła Saint-Symphorien (1767-1770), Wersal

460    Obok. Robert Adam: anty kamera z antycznymi kolumnami w Sypti I louse (ok. 1761-1765), Middlesex

Miał on rywalizować pod względem świetności z bazyliką Su. Piotra w Rzymie i z katedrą Sw. Pawła w Londynie. Soufflot stanął na wysokości zadania, projektując rewolucyjnie nowy kościół, który niewiele zawdzięczał świątyniom wzniesionym w Paryżu w poprzednim stuleciu, natomiast dawał wspaniały i klarowny wyraz rozmaitym intelektualnym i wizualnym ideałom takich teoretyków, jak Claude Per-rault, Jean-Louis de Cordemoy i Marc-Antoine Laugier, oraz takich architektów, wykształconych w Akademii Francuskiej w Rzymie, jak Louis-Joseph Lo Lorrain i Ennemond-Alexan-

dre Petitot. Jego ekspresja bierze się przede wszystkim z połączenia ogromnych wolno stojących kolumn i długich poziomych belkowań nie przerywanych - jak to było w kościołach renesansowych i barokowych - filarami czy pilastrami. Souf-flot dążył do pokonania barokowej iluzyjnośd i sztuczności oraz do przywrócenia konstrukcji architektonicznej właściwego jej znaczenia. Modyfikowany w trakcie wznoszenia (od 1757) kościół (paryski Panteon) uzyskał fasadę w postaci masywnego portyku świątyni antycznej z 24 kolumnami - wyższymi niż te w rzymskim Panteonie. Niżej znajduje się ogromna krypta z kamiennymi sklepieniami wspartymi na greckich kolumnach doryckich, także nieco uproszczonych w trakcie realizacji. Ściany korpusu zostały przeprute - jak w gotyckiej katedrze - licznymi oknami, co miało umożliwić dopływ światła do naw środkowych przez kolumnady, natomiast kopuła została wsparta na niezwykle smukłych filarach ujętych trzema wtopionymi kolumnami (ii. 474).

Lekkość konstrukcji i wyglądu była potwierdzeniem zrozumienia - które Soufflot dzielił z wpływowym teoretykiem Laugierem - wartości architektury gotyckiej, co w owym czasie było czymś rewolucyjnym. Współcześni szybko wyrazili Souffłotowi uznanie za śmiałe i wspaniałe połączenie greckości z gotykiem, antyku ze współczesnością, racjonalności z malowniczością. Architekt Brćbion wyjaśniał, że celem Soufflota było „pogodzenie w tej jednej z najpiękniejszych form lekkości konstrukcji budowli gotyckich z czystością i wspaniałością architektury greckiej". Jednakże jest prawdą, że zrealizowany kościół nie oddaje w pełni pięknej idei Soufflota: w murach wkrótce pojawiły się pęknięcia, tak że w roku 1806 pogrubiono filary skrzyżowania, natomiast boczne okna zaślepiono w 1791 r. za radą wpływowego wówczas uczonego i pisarza, Antoine'a Quatremere'a de Quincy. W tymże roku 1791 nastąpiła, na polecenie rewolucyjnego rządu, sekularyzacja kościoła i przekształcenie go na Panteon - miejsce pochówku bohaterów narodowych, którym pozostaje do dzisiaj. Takie przekształcenie było niewątpliwie możliwe dzięki jego formie, przypominającej antyczną świątynię: istotnie, w swej śmiałej oryginalności, dużej skali oraz w odrzuceniu tradycyjnych kościelnych form na rzecz form świątyni, może on być rozumiany jako architektoniczna analogia do współczesnej Encycłopłdk, 011 Dic-Ikmnnire raisonnć des Sciences, des arts et des mćtiers (Encyklopedia, czyli rozumowani/ słownik nauk, sztuk i rzemiosł, 1751--1777) Denisa Diderota i Jeana d'Alemberta. Ta pierwsza encyklopedia była próbą streszczenia ówczesnego stanu wiedzy z pozycji racjonalnego sposobu wyjaśniania zjawisk wszechświata i sceptycznej postawy wobec religii.