DSCF6801

[Ponad sto lat po londyńskim Goyent Gardan centralny klasycystyczny plac wprowadził ponownie do brytyjskiej urbanistyki architekt z Bath. John Wood Bath. położona około dwustu kilometrów na zachód od Londynu najmodniejsza wówczas uzdrowiskowa miejscowość, domagała się wprost reprezentacyjnej oprawy architektonicznej. Kwadratowe, a później okrągłe place porządkowały chaotyczną tkankę przestrzenną dawnych miast. Otaczające obszar zieleni pierzeje otrzymywały klasycystyczną. ujednoliconą oprawę.

John Wood starszy zaprojektował każdą z czterech pierzei Queen's Sąuare w Bath jak frontową elewację pałacu (plan po prawej u góry). Przemieszane motywy palladiańskiego Palazzo Thiena i fasady Luwru Perraulta z trudem pozwalają zorientować się. że to nie jeden obiekt.

Square, a następnie, między 1754 a 1758 rokiem oparty na planie okręgu, obudowany szeregowymi domami plac - The Circus. Jego syn, również John, zwany młodszym (1728-1781), wprowadził jeszcze jedno urbanistyczne rozwiązanie, znane jako crescent — półksiężyc, w którym szereg domów przybiera kształt półkola lub półelipsy. Po raz pierwszy zastosowane w Bath, założenie to rozpowszechniło się później w całej Anglii. W pierwszych monumentalnych realizacjach takich grup domów przeważa rozwiązanie elewacji wyraźnie akcentowane utrzymanymi w wielkim porządku kolumnami, półkolumnami lub pilastrami. Rozwiązanie takie znajdujemy również w Adelphi Terrace (1768-1772) Roberta i Jamesa Adamów, ale ich prace otwierają już kolejną epokę w dziejach angielskiej recepcji antyku — neoklasycyzm.

Neoklasycyzm

Neoklasycyzm, który pojawia się w Europie około roku 1750, nie jest już tylko kontynuacją nadal obecnego nurtu palladiańskiego. Jest zjawiskiem szerszym, nie ogranicza się bowiem tylko do architektury i jej związków z krajobrazem. Nowy kierunek wkracza do wnętrz, zawłaszcza sztuki piękne i rzemiosło, a dzieje się to nie bez uwikłania w idee romantyzmu. W wielu krajach ponadto w formułę klasyczno-romantyczną wpiszą się dążenia społeczne, polityczne i narodowe; na tym tle wyjątkiem jest Anglia, gdzie kolejne odrodzenie antyku wyraża się głównie w kategoriach estetyki, dobrego smaku czy sposobu życia elit. Palladianizm miał swe źródła przede wszystkim w renesansie; nowa generacja artystów i architektów poznaje antyk bezpośrednio, zwiedzając Włochy, ruiny starożytnego Rzymu, niedawno odnalezione Herkulanum i Pompeje, kolekcjonując antyczne wazy i posągi. Olśnieniem jest Grecja z jej prostotą i surowym doryckim pięknem. Ten najstarszy grecki porządek stał się odkryciem epoki, chociaż nie wszyscy wyrażali się o nim entuzjastycznie. Architektom, których ukształtowała subtelna aura rokoka czy elegancja pailadianizmu, styl dorycki wydawał się prymitywny, ciężki, barbarzyński. Dla innych, na ogół młodszych, przepojonych ideałami Oświecenia, stał się symbolicznym powrotem do źródeł, poszukiwaniem powagi i niewzruszonych wartości. Ogromną rolę w przyswojeniu Anglii motywów antycznych odegrał sir William Hamilton (1730-1803), poseł pełnomocny Wielkiej Brytanii w Neapolu. Miłośnik antyku i namiętny kolekcjoner, członek Sodety of Dilettanti,

a wiele domów. Centrum założenia, obejmujące dwa szeregowe domy. zostało zaakcentowane trójkątnym tympanonem: skrajne domy, wysunięte na kształt ryzalitów, podtrzymują złudzenie fasady jednego budynku. Podobnie, pomimo założenia opartego na formie okręgu, rozwiązane są elewacje późniejszego o 25 lat innego zrealizowanego w Bath urbanistycznego projektu Johna Wooda - zespołu domów szeregowych znanych jako The Circus (plan u dołu). Prace w Bath kontynuował później jego syn, również John. zwany młodszym.]