DSC06765

i

1.5. PROGRAM ODNOWY WSI - INFORMACJE OGÓLNE

Na zachodzie Europy w latach siedemdziesiątych XX w. zaczynają powstawać programy związane z odnową wsi (Bawaria 1976, Nadrenia-Palatynat 1984, Dolna Austria 1985). W roku 1989 powołano Europejską Wspólnotę Roboczą (ARGE) ds. Rozwoju Terenów Wiejskich i Odnowy Wsi. Działania te mają na celu wyjście z impasu i ratowanie ginącego krajobrazu wiejskiego podlegającego przekształceniom urbanizacyjnym, które spowodowały rozbicie tradycyjnego organizmu wsi, w tym rozproszenie lub nadmierną koncentrację zabudowy, brak nawiązania do istniejących układów przestrzennych, nieposzanowanie zieleni, zanik budownictwa regionalnego (wszechobecną powtarzalność projektów).

Po skromnych początkach Programu Odnowy Wsi, kiedy to zaczynano od elementów zewnętrznych, widocznych w pierwszej kolejności we wsi - odnawianie elewacji budynków, realizacja ; placów spotkań społeczności wiejskiej czy też budynków użyteczności publicznej - w chwili obec- i nej program działania jest o wiele bogatszy. Prace w ramach programu obejmują między innymi \ takie zagadnienia jak:

•    podnoszenie standardu dotyczącego wnętrz i wyglądu zewnętrznego budynków, I

•    zmiana funkcji budynków gospodarczych, a tym samym - możliwość pełniejszego wykorzystania istniejącej substancji budowlanej (oszczędność terenu),

•    znajdowanie możliwości zarobkowania i tworzenia nowych miejsc pracy,

•    świadome kształtowanie krajobrazu, kultywowanie tradycji i zwyczajów regional-1 nych,

•    szukanie rozwiązań problemów z zakresu ekologii, turystyki, telekomunikacji iin- j formatyki.

Nacisk położony został na rozwój obszarów wiejskich w kierunku wzmocnienia możliwości ¹ ich istnienia i prawidłowego funkcjonowania w przyszłości. Program Odnowy Wsi to nie jest jedynie i jej restauracja, konserwacja czy też upiększanie, ale wypracowanie takich procesów, które pozwo- j ląna równomierny rozwój wszystkich elementów i funkcji składających się na wieś, przy pełnym za- j angażowaniu społeczności lokalnych, które odważnie potrafią pokonać wszelkie przeciwności⁶¹. ‘W

P. Schawerda⁶² określa podstawowe założenia Programu Odnowy Wsi, biorąc pod uwagę I następujące elementy: „wzmocnienie gospodarki rolnej i leśnej i powiązanie jej z regionalnymi systemami, utrzymanie i rozbudowa właściwych danemu obszarowi możliwości zarobkowania, akceptowalne ekologicznie zaopatrzenie w produkty i usuwanie odpadów, jak również wykorzy-m stanie surowców odnawialnych, symbioza starej, wartej ochrony i nowej, zgodnej z duchem cza-1 su, substancji budowlanej, jak również rozwój osadnictwa, nacechowany oszczędnością zasobów : i typowym charakterem miejsca, rozwój i utrzymanie krajobrazu kulturowego przy uwzględnieniu -zależności ekologicznych, wzmacnianie tożsamości i poczucia własnej wartości, szczególnie po-1 przez inicjatywy kulturalne i rozwój możliwości dalszego kształcenia na wsi, przywrócenie do życia i tradycyjnej i tworzenie odpowiadającej współczesności sfery duchowej (obrzędy, zwyczaje), wspie-; ranie udziału wszystkich mieszkańców wsi, bez względu na wiek, płeć, narodowość czy spraw-1 ność, w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym społeczności lokalnej’’.

Według R. Wilczyńskiego⁶³ przestrzeń oddziaływania odnowy wsi obejmuje cztery obszary! tematyczne. W pierwszej kolejności zaznacza się szczególna troska o ekonomiczny byt wsi, sta- ' wiając na samych mieszkańców i ich kreatywne działanie oraz poszukiwanie nowych możliwości. gospodarczych, przy zapewnieniu odpowiednich warunków z zewnątrz. Kolejny sektor działania to poprawa standardu życia na wsi, co wiąże się nierozerwalnie z kształtowanymi czynnikami ma-. terialnymi. Trzeci element obejmuje jakość życia, a więc to wszystko, co związane jest z poza-materialnymi, duchowymi i społecznymi potrzebami człowieka. Najważniejszą jednak kwestią jest;

Kunsta Z., 2005. Metoda opracowania planu rozwoju miejscowości. Architektura Krajobrazu* 1—2/2005, 27—33.

⁴² Schawerda P., 2004. Rola Europejskiej Wspólnoty Roboczej (ARGE) ds. Rozwoju Terenów wiejskich i Odnowy wsi w procesie odtwarzania wsi a ^w Europie, [w:] Pomorski program odnowy wsi. Doświadczenia gmin w latach 2001—2003. Gdańsk, 26—30 .

' R- Wilczyński rozpoczął w 1997 r. skuteczne działania związane z wprowadzaniem idei Programu Odnowy Wsi na Opolszczyźnic. W 2007 r. obchodzono 10-lccic funkcjonowania programu w tym regionie. Idee Programu Odnowy Wsi oraz metodę zastosowaną na Opolszczyźnic opisał ^ [w:] Wilczyński R-, 2000. Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich — doświadczenia województwa opolskiego. Fundacja Fundusz ■ Współpracy. Program AGROLINIA 2000. Poznań; Wilczyński R„ 2003. Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Fundacja^ Fundusz Współpracy Program Agro-Infb, Poznań: Wilczyński R., 2007. Specyfika opolskiego programu odnowy wsi, [w:] Odnowa wsi w integnra jącej się Europie. Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Wydawnictwo IRWiR, PAN, 181—193.

24