DSC06768

2. METODA OPRACOWANIA PLANU ROZWOJU MIEJSCOWOŚCI

NA POTRZEBY PROGRAMU ODNOWY WSI

2.1. WPROWADZENIE

Na podstawie wieloletnich doświadczeń w Instytucie Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu został opracowany schemat postępowania oraz zakres merytoryczny poszczególnych studiów i analiz zmierzających do opisania stanu istniejącego i wydobycia charakteru miejscowości. Na podstawie danych zebranych w terenie i informacji uzyskanych w urzędach gmin oraz bezpośrednio od mieszkańców wsi opracowywane są bazy danych opisujące poszczególne zagadnienia.

W celu włączenia do prac nad planem jak najszerszej reprezentacji mieszkańców organizowane są zebrania wiejskie, na których dyskutuje się nad kierunkami rozwoju miejscowości. Tak to realizowana jest podstawowa zasada partycypacji społecznej w kreowaniu wizerunku wsi. Tylko w ten sposób możliwe jest skuteczne wypracowanie określonej idei rozwoju miejscowości, która zawarta będzie w planie jako konkretnym dokumencie, a nie w formie odgórnego, często nieakceptowanego nakazu, niejednokrotnie niezrozumiałego dla mieszkańców. Jednocześnie przekazywane i popularyzowane są wzory dobrych rozwiązań - zarówno planistycznych, jak i architektonicznych, wzory ściśle powiązane z konkretnym miejscem.

Zaangażowanie ogółu mieszkańców wsi w prace nad planem, dyskusje, prezentacje i uwzględnianie wniosków wysuwanych przez samych zainteresowanych, daje możliwość wzięcia przez nich w przyszłości odpowiedzialności za realizację poszczególnych jego elementów. Tu potrzebna jest zmiana sposobu myślenia. To nie władza gminna ma zastąpić mieszkańców w działaniach, to mieszkańcy muszą wyjść z pomysłem, a gmina stworzyć warunki, aby ich inicjatywy przybrały realne kształty. Jednocześnie daje to gwarancję tego, że zarządzanie przestrzenią będzie skuteczniejsze dzięki rzeczywistej kontroli społecznej sprawowanej przez osoby aktywnie uczestniczące w projektowaniu⁷⁴.

We wsiach ważne jest kreowanie polityki racjonalnego i oszczędnego gospodarowania terenami uwzględniającego potrzeby mieszkańców oraz cechy charakterystyczne danego miejsca. Odpowiednie zagospodarowanie wsi to wprowadzanie nowych funkcji wynikających ze zmian obszarów wiejskich, przy zachowaniu odpowiedniego szacunku dla tradycji miejsca i wartości zastanych - zarówno tych materialnych, jak i niematerialnych. Opracowania wykonywane przez uczelnię są bardzo istotne, gdyż pomagają uniknąć błędów, których skutki mogą trwać przez lata, a często nie wynikają one ze złej woli. lecz z niewiedzy inwestorów⁷⁵. Pomocne w tych pracach może być określenie tzw. wyróżników wsi⁷⁶, czyli różnorodnych elementów wchodzących w skład wyodrębnionych wnętrz krajobrazowych odróżniających ją od innych oraz opracowanie planu odnowy miejscowości, w którym zostaną one uwzględnione. Działania te zmierzają do zaspokajania potrzeb społecznych i właściwego kształtowania krajobraz kulturowego, bez utraty jego jakości i indywidualnego charakteru.

Kuriala Z., 2005. Metoda opracowania.... op. cit.; Nicdżwiecka-Filipiak I.. 2007. Lad przestrzenny i architektoniczny warunkiem trwałego rozwoju obszarów wiejskich, [w:] Odnowa wsi «■ integrującej się Europie. Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa. Wydawnictwo IRWiR PAN. 113-126. Współpraca z uczelniami wyższymi była jednym z instrumentów wsparcia Programu Odnowy Wsi, por. Wilczyński R.. 2003. Odnowa wsi..., op. cit.

Podział, funkcje i rolę wyróżników architektury i krajobrazu wsi w kreowaniu jej nowego wizerunku przedstawia Niedżwieclta-Filipiak I.. 2009. Wyróinlki krajobrazu i architektury wsi Polski południowo-zachodniej. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławia

27