DSCN1677

26 Decyzja

D

Decyzja, zob. normy społeczne.

Definicja sytuacji (ang. dęfinition of the situ mi on), sposób postrzegania i oceniania rzeczywistości społecznej przez jednostkę lub grupę, wyznaczający podejmowane działania. Termin wprowadzony do socjologii przez Williama I. Thomasa oraz Floriana Znanieckiego dla określenia ogółu warunków (zarówno obiektywnych, jak i subiektywnych) wpływających na wybór rodzaju działań i zachowań podmiotu. ..Każda konkretna działalność jest rozwiązaniem sytuacji” [W.l. Thomas, F. Znaniecki 1976, s. 85]. Działania zależą więc od sposobu zdefiniowania przez podmiot sytuacji, w jakiej się on znajduje.

W pojęciu „definicja sytuacji” nie chodzi zatem o odpowiedź na pytanie „co to jest sytuacja?”, chociaż W.l. Thomas i F. Znaniecki podają takie określenie, lecz głównie o to, w jaki sposób podmiot definiuje sytuację, w której się znalazł. Przykładowo, określone zachowanie drugiej osoby jednostka traktować może jako zachowanie wobec niej wrogie lub jako przyjazne (np. jako żart). Zależnie od interpretacji tego zachowania, a więc od przyjętej definicji sytuacji, dalsza reakcja jednostki przebiegać będzie w odmienny sposób.

Jak wskazuje W.l. Thomas: „Każdy sa-mozdeterminowany akt zachowania poprzedzony jest zawsze stadium badania i zastanawiania się, które nazwać możemy definicją sytuacji. W istocie rzeczy od definicji sytuacji zależą nie tylko konkretne czyny, stopniowo cała polityka życiowa i osobowość samej jednostki kształtuje się jako wynik serii uikich definicji” [W.l. Thomas 1975, s. 67].

Tworzenie definicji sytuacji dokonywać się może spontanicznie, z uwzględnieniem specyficznych cech konkretnej sytuacji postrzeganej przez podmiot, lub w wyniku wykorzystania gotowych definicji, jakich dostarcza społeczeństwo. Zadanie podmiotu polega wówczas na zaklasyfikowaniu danej sytuacji do określonej kategorii. Pojęcie „definicja sytuacji” ujmowane jest zatem w dwóch znaczeniach: I) w ujęciu podmiotowym —jako sposób interpretacji przez działający podmiot sytuacji, w której się znajduje; 2) w ujęciu kulturowym lub społecznym -jako określony przez kulturę bądź społeczeństwo sposób postrzegania i interpretacji podobnych sytuacji [K.H. Wolff 1964, s. 182]. Definicja sytuacji w ujęciu kulturowym staje się częścią definicji sytuacji podmiotu. Dokonuje się to w wyniku procesu socjalizacji, polegającego w tym przypadku na uczeniu się sposobów definiowania sytuacji. „Zdefiniowana sytuacja obejmuje wspólne dane ludzkiego doświadczenia, zaobserwowane fakty obecne i przewidywane fakty przyszłe; wybór i ocena owych danych przez definiującego, obserwacja i antycypacja faktów, ich ocena jako pożądanych lub niepożądanych, są kulturowo uwarunkowane i przekazywalnc innym ludziom" [F. Znaniecki 1971. s. 428].

Podobne znaczenie do pojęcia definicji sytuacji ma termin „dynamiczne oszacowanie” (dynamie assessmeni) wprowadzony przez Roberta M. Mclvera. Jest on jednak w socjologii rzadziej używany. Również pojęcia „znaczenie” Maxa Webera oraz „orientacja" (orienialion) Talcotta Parsonsa wykazują zbieżność z pojęciem „definicja sytuacji” [T. Parsons 1964, passim].

Znaczenie koncepcji definicji sytuacji w wyjaśnianiu socjologicznym polega na tym, że jednostka nie jest traktowana tylko jako istota reaktywna, której zachowanie można wytłumaczyć wyłącznie przez odwołanie się do oddziaływań środowiska. W tych samych warunkach obiektywnych, w zależności od sposobu zdefiniowania sy-