DSCN1686

Dyfuzja odpowiedzialności 35

nuje się zazwyczaj wielostopniowo. Najpierw przejmowana jest ona przez pojedyncze osoby. ..agentów zmiany", a dopiero za ich pośrednictwem po wypróbowaniu -rozprzestrzenia się dalej i trafia do osób* nastawionych bardziej nieufnie, stanowią-cych zwykle większość (zob. [E M Rogers 1983)). Na tej podstaw ie w danej społeczności wyodrębnić można różne kręgi społeczne od entuzjastów zmian, do osób odrzucających daną nowość i czynnie się jej przeciwstawiających. Jeśli w kręgu entuzjastów znajdą się liderzy danej zbiorowości -osoby cieszące się wysokim autorytetem prawdopodobieństwo akceptacji danej innowacji oraz tempo jej przejęcia stają się wyższe.

Niekiedy', odwołując się do koncepcji tzw. opóźnienia kulturowego Williama F. Ogbuma. wskazuje się. że innowacje techniczne szybciej się rozprzestrzeniają i są łatwiej akceptowane niż innowacje w sferze kulturowej. Stwierdzenie takie nie jest jednak zasadne - można wskazać wiele przykładów w różny ch okresach historycznych, dowodzących słuszności tezy przeciwnej (dokładniejsze uzasadnienie zob. [P. Soro-kin 1928, s. 741-746]).

Procesy dyfuzji kulturowej wywołują nie tylko pozyty wne następstwa; często prowadzą do dezorganizacji lub nawet dezintegracji i rozpadu niektórych zbiorowości. Szczególnie w idoczny m lego przejawem są procesy destrukcji zachodzące w obrębie tzw. społeczności przcdpiśmiennych. spowodowane kontaktem z cywilizacją Zachodu. (A.S.)

Zob. globalna wioska, innowacja, kulami, kultura masowa, moda, naśladownictwo, plotka, porządek społeczny, przedsiębiorczość, zmiana społeczna.

Literatura:

Kałz E.. I>cvin M.L, Hamilton II.. 1976. Tradycje badawcze w dziedzinie dyfuzji innowacji |w:| Teorio rozwoju społecznego Wypisy. pod red. K Dyoniziaka. AE w Krakowie, Kraków.

Kogcrs L M. 1983. Dijfustoo of Innouilioni.

rrce Press. New York

Sorukm p. |<c, c_m,_emporar>. SMological

heones. Harpcr and Brothers. New York.

London

Dyfuzja kulturowa, zob. dyfuzja, moda. zmiana społeczna.

Dyfuzja odpowiedzialności, proces rozproszenia poczucia odpowiedzialności występujący w obrębię zbiorowości społecznej skupionej przestrzennie, którego rezultatem jest brak udzielenia pomocy osobie znajdującej się w potrzebie.

Hipoteza o występowaniu dyfuzji odpowiedzialności pojawiła się przy próbie wyjaśnienia zjawiska tzw. znieczulicy społecznej, czyli obojętności innych osób na krzywdę jednostek znajdujących sic w ich bezpośrednim sąsiedztwie Szczególnie istotna jest tu okoliczność, że udzielenie pomocy nie następuje nawet wówczas, gdy nie wymaga żadnego wysiłku, nie wiąże się też z osobistym zagrożeniem. Faktem, który zapoczątkował badania nad znieczulicą społeczną. była obojętność lokatorów dużego budynku na zabójstwo kobiety, która broniąc się przed zabójcą, przez długi czas (ok. 30 minut) wzywała pomocy. Przeprowadzono serię eksperymentów aranżując sytuacje wymagające udzielenia pomocy (zob [E. Aronson 1987. s 69 77]). W ich wyniku ustalono, ze brak reakcji ze strony otoczenia jest następstwem procesu dyfuzji odpow iedzialności każda z osób sądzi, źe skoro świadkiem danego zdarzenia jest tak duża liczba osób. to ktoś już na pewno udzielił stosownej pomocy, powiadomił pogotowie itd W efekcie nikt nie podejmuje tych działań i dochodzi do tragedii. Stwierdzono, że najistotniejszym czynnikiem warunkującym reakcje braku pomocy w takich sytuacjach jest „możliwość ucieczki”, a w ięc możliwość oddalenia się z miejsca zdarzenia. W przy padku gdy jest to niemożliwe -pomoc jest udzielana Samotni św iadkowie podejmują o wiele częściej interwencję w sytuacjach wymagających pomocy niż