DSCN1690

Dziabnie społce/nc 39

podmiot. Wyjaśnienie działania oznacza zatem próbę odpowiedzi na pytania: dlaczego takie, a nic inne cele podmiot zdecydował się realizować, a także dlaczego przyjęty został dany sposób realizacji tego celu. Wskazać można trzy zasadnicze sposoby wyjaśniania działań społecznych Pierwszy odwołuje się do czynników zewnętrznych w stosunku do działającego podmiotu Bada się tutaj wpływ różnych zmiennych środowiskowych na przebieg działania. Drugi sposób, typowy raczej dla psychologii, poszukuje czynników warunkujących wewnątrz indywidualnego]pod-miolu Trzeci sposób usiłuje uwzgMmai oba lypy wyjaśniania, a więc zarówno czyn niki zewnętrzne, jak i wewnętrzne

Różne sposoby wyjaśnianiadzwtońsP®; tecznych wiążij się zazwyczaj z odmienny

- cz^imosil n także ocm//y <akt\wność -działalność) [F. Znaniecki 1971, s 323 -3261

Działania społeczne urażane sj mcjed-nokromie za podstawowy przedmiot zainteresowania socjologii. Stanowisko takie zrozumiałe jest o ty le, źc w w\niku działań podmiotowych morzona jest rzeczywistość społeczna i kulturowa. Jednocześnie rzeczywistość ta wywiera zwrotny wpływ na konkretne działania podejmowane przez poszczególne podmioty. Z tego względu działanie społeczne stanow i dogodny obiekt badawczy; ukazuje bowiem nie tylko wzajemny związek między podmiotem a jeno otoczeniem, lecz także relacje między subiektywnymi i obiektywnymi determinantami działań. Wyjaśnianie różnorodnych zjawisk i procesów społecznych polega często na ukazaniu działań społecznych prowadzących do ich powstania Nie sposób przy tym pominąć wzajemny ch relacji między działaniami różnych podmiotów.

Obok sposobów wyjaśniania rzeczywistości społecznej, które odwołuje się do działań społecznych, podejmowane są różnorodne próby wyjaśniania samy ch działań. Z przyjętej definicji pojęcia ..działanie społeczne" wynika, ze decydujące znaczenie ma w tym wypadku wyjaśnienie wy boru celu i metod działania dokonywanego przez

mi orientacjami teoretycznymi. W socjologu wyróżnić można dwie zasadnicze orientacje tcoretyczno-mctodołogicznc (lub m^czej: dwa typy paradygmatów) - stanowisko naturalistycznc (pozytywistyczne) i antynaturalistycznc (humanistyczne). Naturalizm traktuje działania społeczne jako pew ien obiektywny fakt społeczny i usiłuje odkryć wszelkie występujące tu prawidłowości Zazwy czaj próbuje się ustalić wpływ różnorodnych czynników zewnętrznych na przebieg działań podmiotowych: ustalić związki między poszczególnymi rodzajami zmiennych, wyodrębnionymi w trakcie procesu badawczego. Sposób postępowania jest tu zbiezny z podejściem typowym dła nauk przy rodniczy ch.

W orientacji antynaiuralistyczncj główny nacisk kładzie się na poznanie sposobów postrzegania i oceniania rzeczywistości społecznej przez działający podmiot. W zależności od tego. jak podmiot definiuje sytuację. w której się znajduje, tak przebiegają jego działania. Zadaniem socjologii jest w takim ujęciu, nie tyle „wyjaśnienie" działań społecznych przez ukazanie wpływu czynników zewnętrznych, ile raczej ..zrozumienie" stanowiska i motywów, którym-, kieruje się sam podmiot Zrozumienie działającego podmiotu polega na ustaleniu znaczenia. jakie przypisuje on różnorodnym elementom otaczającej go rzeczywistości Ten sposób podejścia do problemu działań społecznych określany jest - za Florianem Znanieckim jako wyjaśnianie ze współczynnikiem humanisty cznym.

Socjologia, która za główne zadanie stawia sobie nie tyle „wyjaśnianie" działań, co raczej ich „zrozumienieokreślana jest często jako socjologia rozumiejąca. Za twórców tego kierunku uważa się Maxa W ebera oraz Williama 1. Biomasa i Floriana Znanieckiego Wyjaśnić działanie społeczne oznacza wskazać nie tylko warunki, w jakich się ono odbywa, lecz tak/e poznać przyjętą przez podmiot definicję sytuacji (czyli subiektywny sposób ujmowania obiektywnych warunków) /a pośrednictwem d/iatan spo-