DSCN1780

28 Operacjonalizm

lem na eliminowanie z obszaru nauki twierdzeń „odpornych na fakty” (K.R. Popper). Empiryczne badanie rzeczywistości społecznej. możliwe m.in. w wyniku operacjo-nalizacji. uznawane jest niejednokrotnie za podstawowy czynnik pozwalający odróżnić socjologię od spekulacji typu filozoficznego lub ideologicznego.

Operacjonalizacja jest procesem umożliwiającymi formułowanie lub weryfikację hipotez badawczych. Kenneth D. Bailey [1978, s. 43—50] wyróżnia trzy alternatywne sposoby formułowania i weryfikacji hipotez. W ujęciach klasycznych rozróżnia się poziom teoretyczny (konceptualny) oraz poziom empiryczny (poziom danych). Kon-strukty teoretyczne przekładane są na poziom zmiennych empirycznych i poddawane sprawdzaniu. W teoriach „ugruntowanych” (grounded iheory) sposób postępowania jest odwrotny — z masy danych empirycznych próbuje się wywieść generał izacje i na tej podstawie formułować teorie. W trzecim sposobie podejścia — określanym jako operacjonalizm — dąży się przede wszystkim do ilościowego pomiaru zjawisk będących przedmiotem teoretycznego zainteresowania. Płaszczyzna teoretyczna jest tu jednak właściwie zredukowana do poziomu danych empirycznych. W wersji skrajnej (George A. Lundberg) uznaje się, że przedmiotem zainteresowania socjologii winny być wyłącznie zjawiska i procesy, które można zmierzyć. Taki sposób podejścia jest charakterystyczny dla neopozytywizmu i sytuuje się w jego obrębie. (A.S.)

Zob. pozytywizm, socjologia, teoria odporna na fakty, weryfikacja.

Literatura:

Bailey K.D„ i 978, Mcthods of Social Research. Frec Press, Collier Macmillan Publ., New York, London.

COlcmań J.S.. 1968. Wstęp do socjologu matematycznej, PWE, Warszawa.

Słomczyński KM. Janicka K , Wesołowski W . 1994. Rodanu i struktury społecznej Lodzi Doświadczaniu i perspektywy. IFiS PAN. Warszawa.

Operacjonalizm, zob. operacjonalizacja.

Opinia publiczna, wspólne postawy członków publiczności. Opinią publiczna stają się treści kierowane do decydentów jako wynik funkcjonowania publiczności. W ujęciu szerszym - poglądy i opinie rożnych grup (środowisk) społecznych na jakiś temat. Od czasu gdy zaczęto przeprowadzać badania sondażowe, termin ten odnoszony jest zwykle do poglądów i opinii wyrażanych w tych badaniach przez respondentów. „Dla ogromnej większości badacz) opinii publicznej jest ona po prostu sutną odpowiedzi udzielanych w reprezentatywnych sondażach” [J. Zaller 1998, s. 217] Gabriel Tarde [1904, s. 73] niemal sto lat temu zaproponował następującą definicję: „Opinia jest to chwilowa, mniej lub więcej logiczna grupa sądów, odpowiadając) ch zagadnieniom doby bieżącej, które w licznych odbitkach kursują wśród ludzi, zamieszkujących współcześnie jeden i ten sam kraj, należących do jednej i tej samej warstwy społecznej”.

Floyd II. Allport wskazuje, że „opinia publiczna to tego rodzaju opinie jednostkowe, które zgodne są u większej liczby osób i dotyczą spraw publicznych” (zob. [J. Mikułowski Pomorski 1980, s. 47]). Aby można mówić o opinii publicznej, zdaniem F.H. Allporta muszą być spełnione m.in. następujące warunki: reakcje ludzi muszą się wyraźnie manifestować, są to reakcje wielu jednostek, przedmiot opinii publicznej musi być znany badanym i dla nich istotny, opinia publiczna jest wyrazem woli społecznej całości, jest wyrazem starań o realizację pewnych celów, reakcje te są wystarczająco liczne i zdecydowane, a przez to mogą się przyczyniać do realizacji pewnych celów. W systemie demokracji parlamentarnej opinia publiczna posiada realną władzę, mogąc kształtować bieg spraw publicznych. Z drugiej strony jednak, opinią tą stosunkowo łatwo można manipulować Z tego względu badanie procesu kształtowania się opinii publicznej i możliwości