DSCN1834

182 Socjotcchnika

władzy. Jeśli przez władzę rozumieć się będzie - za S. Ossowskim możliwość podporządkowania zachowań innych jednostek lub grup, to wówczas socjotcchnika, ex <Jc-finitione, jest formą sprawowania władzy, lub inaczej, stosunek władzy stanowi nieodłączny element działalności socjotechnicznej.

Relacje występujące między podmiotem a przedmiotem oddziaływań socjotechnicznych zależą w znacznej mierze od stopnia zgodności realizowanych przezeń celów. Inaczej układają się one. jeśli cele te są zgodne, a inaczej jeśli cele te są rozbieżne (w skrajnym przypadku przeciwne). Na tej podstawie wyróżnia się także odmienne rodzaje socjotechnik: antropotechniczne (system sterowany traktowany jest instrumentalnie) i nieantropotechn icznc (cele systemu sterowanego i sterującego są zbieżne) [M.K. Mlicki 1986, s. 158]. Im bardziej sprzeczne są cele podmiotu i przedmiotu działań socjotechnicznych. tym bardziej wzrasta skrytość i pośredniość działań, ilość oddziaływań emocjonalnych w stosunku do intelektualnych. informacji nieprawdziwych i niewery-fikowalnych kosztem prawdziwych i możliwych do sprawdzenia [ibidem 1986. s. 25J. Adam Podgórecki (1995. s. 268] oprócz socjotechniki właściwej wyodrębnia socjo-tcchnikę typu znachorskicgo, czarną inżynierię społeczną oraz socjotcchnikę samorodną. Socjotcchnika typu znachorskicgo narusza wymóg eliminacji wartości dwuznacznych oraz nie uwzględnia „zestawu sprawdzonych prawidłowości społecznych". Socjotcchnika „czarna" to taki typ socjotechniki. który stosowany jest ze świadomością. że może wywołać wiele szkód społecznych. Socjotcchnika samorodna to skumulowane i uogólnione doświadczenie typu profesjonalnego, zbiór dyrektyw wypracowanych przez różnego typu organizacje i instytucje działające w obrębie danej rzeczywistości społecznej.

Z uwagi na zakres wprowadzanych zmian wyróżnia się socjotcchnikę cząstkową i totalną. Pierwsza usiłuje rozwiązywać wyłącznic konkretne problemy społeczne, druea dąży do przekształcenia zasad funkcjonowania całego systemu społecznego Socjotechnika totalna wiąże się ściśle z p]_a. nowanicm rozwoju społecznego w skali makrospołecznej. Planowanie tego tvp_u jak podkreślał K. Mannheim (1974, s. 379 387] - nic musi prowadzić do całkowite kontroli i podporządkowania zachowań ludzkich przez system sterujący, a więc do ustanowienia totalitarnego sposobu sprawowania władzy. Karl Popper [1984. s. 32 38]. reprezentujący odmienne stanowisko, prz> >-muje, że ponieważ nie jest możliwa zna ,> mość praw rozwoju społecznego, to w dziedzinie nauk społecznych dopuszczalna jc-st jedynie „inżynieria cząstkowa". Tylko tak sposób podejścia oparty jest na podstawa, naukowych.

Socjotechnika totalna rozumiana me,. być również jako „względnie stałe odział) wania centrum dyspozycyjnego na proce>> i zachowania członków zespołu w celu możliwie pełnej nad nim kontroli" [M.K Mlick 1986, s. 79]. Określenie to dotyczyć mozi zarówno społeczeństwa jako pewnej całości. jak i poszczególnych jego elementów Zależy' to od lego, w jaki sposób rozum u. się pojęcie „zespół" może to b>c społeczeństwo lub grupa społeczna, organizacja bądź każdy inny dowolnie wybrany element struktury społecznej. W takim ujęciu socjotcchnika totalna może być ..inżynierią cząstkową” w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadawał K R Popper,

Socjotechnika. jako dyscyplina wiedzy zajmuje się przede wszystkim sposobami osiągania założonych celów Głównym pn>-blcmcni jest tutaj zagadnienie skuteczność działania. Posługuje się ona zatem niema wyłącznic racjonalnością instmmenU'’¹ Widoczne jest to już u Niccolo Machu'^ lego. uważanego za protoplastę socjot" _ niki, który sformułował niektóre skutecznego sprawowania władzy [N- ■ chiavclli 1987. pawim]. Jest oczywiste. ^ ten cel może być realizowany za różnych technik, jak i odwrotnie, *^a •'