DSC35

Dydaktyka tradycyjna 99

Tabela 14. Uczenie się i nauczanie według J.F. Herbarta

FAZY UCZENIA SIĘ	CZYNNOŚCI SZCZEGÓŁOWE	STOPNIE FORMALNE 1 NAUCZANIA
Zgłębianie spoczywające	Wyodrębnienie obiektu poznania i uzyskanie jego przedstawienia	jasność
-postępujące	Dokonywanie porównań między przedstawieniami, wiązanie ich	kojarzenie
Ogarnianie spoczywające	Łączenie nowej wiedzy z poprzednią, tworzenie systemu wiedzy	system
-postępujące	Posługiwanie się systemem wiedzy dla umocnienia go i utrwalenia	metoda

Przez uzyskiwanie nowych przedstawień (w języku współczesnej psychologii poznawczej —„reprezentacji") przedmiotów, osób, zjawisk, zdarzeń i procesów rośnie w pamięci ucznia masa apercepcyjna, rozumiana jako usystematyzowany zbiór przedstawień, „urobiona z przedstawień tak kunsztownie jak gotycka katedra" (Nawroczyński, 1987, s. 233).

Wizja gmachu wiedzy powstałego przez układanie i wiązanie cegiełek wiadomości, umacniana przez asocjacjonizm, psychologię badającą (głównie w XIX w.) kojarzenie pojedynczych wrażeń w ogólne wyobrażenia, tkwi w świadomości społecznej do dzisiaj. Akcentowane są przy tym elementy, nie konstrukcje. W potocznym mniemaniu ekspert to ktoś, kto „wie wszystko" o swojej dziedzinie i potrafi od razu odpowiedzieć na każde pytanie z jej zakresu, a wybitny uczeń, to taki, który zna cały materiał wszystkich przedmiotów szkolnych. Jest to zatem naiwno-buchalteryjna koncepcja osiągnięć poznawczych: ekspert i wybitny uczeń „zaksięgowali” w swym umyśle wszystko lub prawie wszystko. Architekturą umysłu zajęła się psychologia stosunkowo niedawno (Anderson, 1983) i jej skomplikowane modele nie zdążyły przeniknąć do publicznej świadomości.

Dydaktykę tradycyjną cechuje ubóstwo czynności, uproszczonych i skody-fikowanych, powtarzanych wielokrotnie z obszernym, szczegółowym materiałem pamięciowym. Trudno w niej o motywację wewnętrzną uczenia się; Her-bart bazował na uwadze mimowolnej, na sile charakteru moralnego i na tradycji kulturowej klasy średniej, a nie na spontanicznych zainteresowaniach ucznia (Nawroczyński, 1971). Niezbędna okazuje się formalna dyscyplina, zapewniana przez autorytarny system kształcenia.

Szkoła tradycyjna bywa wciąż niezastąpiona, gdy klasy są przeludnione, programy przeładowane, szkoły słabo zaopatrzone, kwalifikacje nauczycieli niskie, a system polityczny kraju jest niedemokratyczny (Niemierko, 1997, s. 30). W innych warunkach jest rażącym przeżytkiem.