DSC49

ciepłym i wilgotnym klimacie gdzie skały węglanowe są na powierzchni - kraje śródziemnomorskie. W: G. Sw. (z wietrzenia wapieni dewonu w trzeciorzędzie), często występują w jaskiniach. BOKSYT - brunatny, kremowy, szary, skład: wodorotlenki Al (surowiec do prod. aluminium). Powstaje z rozmycia laterytu, tcrry rossy, wtórnego osadzenia się samych wodorotlenków Al.

SKAŁY ILASTE (IŁOWE) stosowane są powszechnie do produkcji materiałów budowlanych (cegły, dachówki), ceramiki szlachetnej i elektrotechnicznej (porcelana, fajans, porcelit), do produkcji kamionki, klinkieru drogowego i budowlanego oraz szamotowych materiałów ogniotrwałych.

Składają się głównie z minerałów ilastych, jak kaolinit, montmorillonit, i 11it oraz materiału detrytycznego, głównie Q

GLINKI OGNIOTRWALWE - składa się głównie z kaolinitu BENTONIT - składa się głównie z montmorillonitu IŁ POZNAŃSKI (PSTRY)

IŁ WARWOWY

ILOWIEC - zwięzły, zbity ił o bezkierunkowej teksturze

ILOLUPEK (ŁUPEK ILASTY) - skonsolidowany ił z oddzielnością łupkową

GLINA LODOWCOWA (ZWAŁOWA, MORENOWA) - wyjątkowo niski stopień selekcji.

SKAŁY CHEMICZNE I ORGANOGENICZNE to głównie: wapienie, margle, dolomity, syderyty, skały krzemionkowe, fosforyty. *kały gipsowe, solne, anhydrytowe i in.

SKAŁY CHEMICZNE - powstają przez wytracanie się substancji z roztworów (najczęściej z wody morskiej)

BIOCHEMICZNE - wytrącanie osadu w wyniku działr ości fizjolog, organizmów albo pod wpływem rozkładu substancji organicznej

ORGANOGENICZNE - powstają przez nagromad nie szczątków organizmów. Niektóre skały np. wapienie mogą się tworzyć zarówno cheni znie jak i w wyniku nagromadzenia szczątków organicznych.

SKAŁY KRZEMIONKOWE - są to skały w k rych ponad połowę składu stanowią niedetrytyczne (autogeniczne) minerały grupy Si0₂ (kwarc chale on, opal)

Skały krzemionkowe powstają w wyniku:

♦    wytrącania krzem ionki na drodze chemicznej

♦    nagromadzenie krzemionkowych elementów szkieletowych (okrzemki, radiolarie, gąbki krzemionkowe)

♦    procesów diagenetycznych i wietrzeniow' a.

Oprócz krzemionki mogą występować w skałach krzemionkowych: minerały ilaste, detrytyczny lub kłastyczny kwarc, minerały węglanowe, fosforany, materiał piroklastyczny i substancja organiczna. Skały

krzemionkowe charakteryzują się znaczną twardością. Za wyjątkiem odmian zawierających CaCOj skały SKAŁY OSADOWE    g

krzemionkowe nie reagują z HCt.

ZIEMIA OKRZEMKOWA I DIATOMIT i to skały zbudowane głównie ze szkieletów okrzemek. Są to osady chłodnych mórz polarnych i jezior.

ZIEMIA OKRZEMKOWA - lekka, miękka, niezwięzla i pylasta. DIATOMIT - bardziej zwięzły

SPONGIOLIT — powstały z igieł gąbek.

GEZY i OPOKI:

GEZY - detrytyczny Q + organogeniczna krzemionka (z gąbek) + CaCOj (pochodzenia chcmicz).

OPOKA - skała wapienno-krzemionkowa. Skład: CaCOj + organogeniczna krzemionka (z gąbek). Węglany mogą ulec ługowaniu i pozostaje głównie krzemionka tworząc bardzo lekką skałę-OPOKĘ LEKKĄ.

RADIOLARYTY - z panccrzyków radiolarii

LIDYTY - warstwowane skały krzemionkowe, zabarwione substancją węglistą lub bitumiczną na czarno.

JASPIS - intensywne zabarwienie związkami Fe, najczęściej czerwone, pasiaste.

ROGOWCE - często tworzy cienkie warstewki

KRZEMIEWNIE I CZERTY - tworzą konkrecje lub soczewy, często występują w wapieniach, marglach i opokach.

i KRZEMIENIE - wyraźnie, ostro odgraniczają się od skały otaczającej, zwykle pokryte są korą krzemienną. CZERT - upodabnia się do skały otaczającej

MARTWICE KRZEMIONKOWE - utwory krzemionkowe zawierające szczątki roślin.

GEJZERYTY - wytrącona krzemionka w warunkach lądowych przy gorących źródłach

FOSFORYTY - skały zawierające głównie fosforany wapnia - kolofanit, frankołit. Mogą występować jako fosforyty konkrecyjne (nieregularne skupienia, grudki o bezładnej teksturze), a także jako zwięzłe konkrecje fosforytowe o teksturze promieristej.

EWAPORATY - SKAŁY GIPSOWE, ANHYDRYT' -WE I SOLNE -powstają chemicznie wskutek odparowania (ewaporacji) wody w słonych jr orach, słabo połączonych z morzem lagunach i wysychających częściach mórz.

j GfPS • często krystaliczny, odmiana drobnokrysta .zna - ALABASTER. Barwy: biała, szara, żółtawa, brunatnawa. Skały gipsowe mogą ulec przeob lżeniu w wapienie z siarką

ANHYDRYT - zwykle drobnokiystałiczne, włóknirte, ziemiste. Barwa biała, szara. Twardszy od gipsu.

HAUTYT (SÓL KAMIENNA)

SOLE POTASOWO_MAGNEZOWE - główny skł nik to złożone i uwodnione chlorki i siarczany K i Mg: sylwin, karnalit, polihalit, kizeryt. Barwy iałe, czerwone, pomarańczowe.

CYKLOTEM - powtarzająca się sekwencja osa w powstałych w cyklu sedymentacyjnym

| SKAŁY WĘGLANOWE są skałami utworzonymi z węglanu wapnia CaCOj (kalcyt lub aragonit).

I

Luźny osad wapienny ulega lityfikacji czyli przeobrażeniu w skałę zwięzłą, ulega cementacji -wypełnienie węglanem wapnia porów między składnikami osadu oraz ewentualnych próżni.

Wapienie intensywnie reagują z HCI. Bez domieszek są białe, często jednak zabarwione - szare, czarne, kremowe, żółtawe, czerwonawe. Twardość - 3.

WAPIENIE MIKRYTOWE: złożone prawie z masy mikrytowej (wapienie pelitowe).

1 WAPIENIE ZIARNISTE (ORGANOGENICZNE 1 ORGANODETRYTYCZNE) zawierają składniki ziarniste.

Zależnie od rodzaju ziam: wapienie organogeniczne, oolitowe, onkoiitowe, detrytyczne (złożone z intraklastów), gruzełkowe itp.

WAPIENIE ORGANOGENICZNE I powstają w wyniku nagromadzenia wapiennych szczątków

7

SKAŁY OSADOWE