DSC1

W tym miejscu należy odwołać się do jednej z definicji środków dydaktycznych, której jestem gorącym zwolennikiem (Skrzypczak, 1979), a która w chwili obecnej zdobywa coraz szersze uznanie (por. Gagne, Briggs, Wager, 1992, s. 200). W myśl tej definicji istotą każdego środka dydaktycznego (którym jest także podręcznik¹) jest por-cja informacji w nim zawarta — zwana komunikatem, bez którego nie istnieje również dany środek. Ten komunikat sam w sobie jest niematerialny, aby więc stał się widoczny, aby został dostrzeżony, umiesz-czony być musi na konkretnym podłożu, nośniku, który będzie dostrzeżony i zarejestrowany przez nasze zmysły. Na przykład: napis wykonany białą kredą na ciemniejszej tablicy, film wyświetlany na specjalnym ekranie, nagranie wideo odbierane na ekranie monitora telewizyjnego, zapis dźwiękowy zarejestrowany na taśmie magnetycz. nej i odtworzony za pomocą magnetofonu. Takim "nośnikiem" treści podręcznika jest czarny druk na Stroniach białego papieru o odpowiednim formacie.

Objętość, ciężar, łatwość w korzystaniu dają przewagę tradycyjnemu, papierowemu podręcznikowi nad innymi środkami, np. filmem wideo, do obejrzenia którego potrzebny jest i magnetowid, i telewizor, czy też program komputerowy, który bez komputera nie jest nic wart. Do zapoznania się z zawartością papierowej książki nie potrzeba niczego innego poza nią samą (i dobrym wzrokiem, zakładając, iż zna się język, w jakim napisano daną książkę).

Należy jednak pamiętać, że o istocie podręcznika decyduje przede wszystkim zawarty w nim zbiór komunikatów, a nie na jakim podłożu komunikaty te zostały zapisane. Tak więc nie zawsze i nie każda książka jest podręcznikiem, ponieważ o tym decyduje przede wszystkim liczba funkcji, jakie wybrany podręcznik powinien pełnić w kształceniu szkolnym. Funkcji tych jest wiele.

I tak np. W. Okoń (1973) postuluje, aby podręcznik pełnił funkcje: informacyjną, badawczą, transformacyjną i samokształceniową. Inni ^Podręcznik jest rodzajem środka—metody kształcenia, ponieważ nie tylko jest nośnikiem określonych komunikatów, lecz również, poprzez swoją obszerność, komunikaty te prezentuje w licznych uporządkowanych zbiorach, dzięki czemu jest także nośnikiem konkretnej metody ich uczenia się.

172___- ^ ■ ■■__