DSC943

wspólnoty nic stanowią wartości same w sobie. Są _Wa z siebie zaczerpnąć. W tym sensie pluralizm rcl,_gjj_n?^C '^y,c- U_c ^ przepływ poglądów, symbol, i praktyk pomiędzy różnym?****** ** nizacjami. Efektem tego zjawiska bywa ..bricolagc", synkrj*^*^*'' ność. Taki stan rzeczy może występować w wysoce ..mobil ' społecznych (Urry 2000) lub w warunkach ..ponowocWsnycfc?*¹' *>«!**■ Te trzy wartościujące znaczenia pluralizmu rcligij_ne ⁽^^y°n sobą zasadniczo zgodne, chociaż nie zawsze łatwo połączyć Pomiędzy pierwszym i drugim znaczeniem może dochod^ ^{W Pra}kiy napięć. Według długiej tradycji teoni pluralizmu w filozofii' ^U° ^trw rządek i stabilizacja pluralistycznych społeczeństw zależą od _tr?°^l,tyki> ^ samienia się obywateli z konkretnymi wspólnotami, kategoriami^Cg° ^u,o*. nizacjami społecznymi (Dahl 1967). Wzajemne powiązania pomj °^b °^r8a-..związkami pośredniczącymi" (Berger i Neuhaus 1977) _{majq slar}J_Q ^Zy tyr^j le i elastyczności tkanki społecznej. Społeczeństwa .jfilaryzowaZ** ° ^si‘ rised) czy ..demokracje konsocjacyjne”, takie jak Holandia i Bclgj_a ^^>,IIq* za przykład tej formy pluralizmu w połowie XX wieku. Jeśli jednak ^,^?nan° drugiego znaczenia pluralizmu religijnego, jednostki mogą w praktycj^^ cydować swobodnie o przynależności do grupy religijnej oraz o _Zniia tej przynależności, może to wpłynąć destrukcyjnie na tkankę społ_Cc^ Efekt będzie przypominał nie tyle filaryzację (pillarisation), ij_e patchw ^ l lub sieć względnie słabych afiliacji odwołujących się do sumienia |_u^ poczucia indywidualnej tożsamości. Przykładem tego zjawiska mogą hy_c' choćby ugrupowania polityczne powoływane do forsowania jednej tyik₍₎ kwestii, „polityka tożsamości” czy doraźne akcje zbiorowe (Mclucci ] 989 1996; Castells 1997). Taka forma pluralizmu miałaby raczej ponowoczesny

niż liberalny charakter.

Trzecia uwaga odnośnie do pluralizmu religijnego pojmowanego jako wartość pozytywna dotyczy tego, iż nie tylko posiada on wicie różnych znaczeń, ale przede wszystkim nie występuje w próżni, ani jako pojęcie czysto abstrakcyjne. Przeciwnie, dyskutuje się o nim. kwestionuje go, zwal cza. wprowadza w życie i uznaje w rozmaitych warunkach społcczno-po-rycznych. Badacze społeczni muszą zatem uwzględniać siły kształtujące °rmy. jakie pluralizm religijny - pojęty jako postawa ideologiczna - rze czyw,śc,e przyjmował w historii. Na przykład podstawą części brytyjskich

V

V

’^,^‘^ch,1wj^cdnOSt naczenic w przypadku społeczeństw, w których '^K^*I** ^p .*rzegó^{llie z} ._/itll,_rtVvaai miedzy możliwościami swobodnego

t^^{1 p}    ■ równowagi między

—znv D^ra*    . ____,, i,.

mmmmmm

1985) stały się idee tolerancji wobec odpo-_ltti\o (Wt^,sonn ' _gdy tymczasem u podstaw części ame--    pluralizmu (Champion 1999) legł dyskurs

swobodnego

M^^^yra^y ^br^cgólny^ch wspólnot lub organizacji religijnych. To. _k><icP^l^_;1nia P°^sZCn . wspólnoty protestanckie i katolickie żyją obok ^PÓłn^_cze pluralizmu religijnego¹. Wrogie stosunki pomię-* iii*°^znaCZaJami wspólnot buddyjskiej i hinduistycznej na Sri Lance .^'^ytni ^odła _Ki_slaw do mówienia o pluralizmie w normatywnym &_fliet    ^daJ^a _ch . _wzajemnie życzliwych relacji między różnymi reli-

^{r ,}'l-zcniu °^vVOCn Libanie w latach 1943-1975 funkcjonował pewien rodzaj Mjini ^{2 k}°*^C' o” pluralizmu. Zakończył się on jednak, gdy polityczno-_c władzę i destabilizujące skutki konfliktów w innych czę-’rdigU^nC o Wschodu pogrążyły kraj w piętnastoletniej wojnie domowej. ^^iiłCh Mówiąc. zróżnicowanie religijne czy też koegzystencja wspólnot K^rólk0 _nie oznacza jeszcze równego traktowania wszystkich podmio-^rC,lglprocesy konstrukcji społecznej wyodrębniają podmioty akceptowane ^fÓVV kccptowane. Dlatego właśnie zależy mi na tym, aby opis stopnia ‘ ”^,Cac0wania religijnego i akceptacji poszczególnych wspólnot wyraźnie Udzielić od ocen wartościujących ową akceptację.

⁴ Uważam zatem, że „pluralizm" religijny najlepiej uznać za termin denotujący normatywne lub ideologiczne stanowisko, zgodnie z którym zróżnicowanie poglądów i wspólnot religijnych jest, w pewnych granicach, korzystne, a pokojowe współistnienie wspólnot religijnych jest rzeczą pożądaną. Jednak nawet jako wartość pozytywna pluralizm pozostaje terminem złożonym i zmiennym. Może stać się także kontrowersyjny politycznie, szczególnie jeśli skupimy się tylko na zróżnicowaniu religijnym, nie dostrzegając rażących nierówności między poszczególnymi wspólnotami wiernych w kwestii przysługujących im praw i możliwości działania. „Spory wokół

121

1

Społeczeństwo Irlandii Północnej można by mimo to określić mianem ..spółceze siwa pluralistycznego". Więcej na lemat znaczenia tego terminu w odniesieniu do nu. rych skolonizowanych społeczeństw oraz Afryki Południowej w okresie aparthci u

Fumivall (1939) i Rex (1986).