finanse5

Rozdział 17.

MATERIAŁ DODATKOWY

Ile kosztują pieniądze?

®

fm&ui_

Rynet

Pytanie wydaje się zaskakujące, bo czy pieniądz może mieć swoją cenę? Otóż tak, ale zanim do tego dojdziemy, musimy odwołać się do pojęcia płynności finansowe) (możliwość natychmiastowego płacenia za swoje zobowiązania finansowe). Na przykład, jeśli na dużej przerwie podejdzie do ciebie kolega i powie: .Oddaj mi natychmiast 20 złotych za bilet do kina, który kupiłem wczoraj dla c-.ebie’, a ty - ku jego zdziwieniu - sięgniesz do kieszeni i gestem milionera podasz banknot, to w jęz.yku finansów oznacza, że masz płynność finansową. Oczywiście, możesz ja za chwilę stracić, gdy na widok twojej hojności ustawi się kolejka wierzycieli. Dlatego przedsiębiorcy dają sobie wzajemnie czas na zapłacenie rachunków. Bardzo często faktury mają termin dwóch tygodni na zapłacenie (sprawdź na przykład termin, w którym musisz zapłacie rachunek /a telefon, gaz lub energie elektryczną). Pewne instytucje muszą jednak wykazać się płynnością finansową w każdej chwili, są nimi banki. Oddając pieniądze do banku, musisz mieć pewność, żc możesz je w każdej chwili podjąć Biorąc pod uwagę aspekt płynność, należałoby dojść do wniosku, że banki powinny trzymać w swych skarbcach całą gotówkę, która zostanie do nich wpłacona. Tak jednak być nie może. Jak wiemy, banki prosperują dzięki temu, że pożyczają deponowane w nich pieniądze. Źródłem dochodu banków jest różnica między stopą oprocentowania kredytów i lokjt oszczędnościowych. Jak w takim razie pogodzić płynność banku z koniecznością dalszego pożyczania pieniędzy? Po pierwsze, pieniądze wpłacane przez ludzi i przedsiębiorstwa nie są w całości wypłacane ani przesyłane do innych banków Dlatego tylko niewielka część pieniędzy jest przechowywana przez banki w postaci gotówki oraz na rachunku w NBP jako rezerwa obowiązkowa (jej wysokość obecnie wynosi 3,5% wartości depozytów). Po drugie, istnieje system wzajemnego pożyczania sobie pieniędzy przez banki, zwany pieniężnym rynkiem międzybankowym. Jeśli np. Bank Śląski udzieli! pewnego dnia wyjątkowo dużych kredytów lub wielu ludzi wypłaciło pieniądze ze swoich rachunków, to może się okazać, że w banku nie ma pieniędzy na rozliczenie przelewów złożonych przez klientów. Bank Śląski może jednak bez kłopotu pożyczyć brakujące środki na rynku międzybankowym. Tam też można zdobyć gotówkę na dłuższy termin, w sytuacji kiedy bank rozwija akcję kredytowa szybaej, ruż rośnie wartość ulokowanych depozytów. Może on część kredytów sfinansować, pożyczając pieniądze od banków, które maja nadwyżki depozytów nad kredytami.

W ten sposób działa międzybankowy rynek pieniężny. Banki, mające nadwyżki pieniądza, lokują je w innych, które mają ich niedobór. W tabeli obok zamieszczone zostały stopy procentowe od depozytów składanych na rynku międzybankowym. \'a przykład: VVIBID to stopa procentowa, po jakiej Kin ki są chętne wziąć depozyt, W1BOR to stopa procentowa, po jakiej mogą dać innemu bankowi depozyt. Rynek międzybankowy działa w systemie Reutera, który pozwala na natychmiastową komunikację oraz sprawdzenie oferowanych stóp procentowych i szybkie zawarcie transakcji. Powstaje jednak pytanie, co się dzieje, gdy tak się zdarzy, że wszystkie banki mają niedobór pieniędzy w danym dniu? W takim wypadku wkracza NBP i dokonuje natychmiastowego zakupu od banków bonów pieniężnych lub skarbowych. Banki otrzymują więc potrzebne do utrzymania płynności pieniądze. Zazwyczaj jest to chwilowy brak pieniędzy w bankach, więc transakcja sprzedaży nu charakter warunkowy, tzn. hnnki zobowiązuj.) się do odkupienia od i\'BP sprzedanych bonów na przykład po upływie 2 tygodni. Bankowcy tego rodzaju transakcję nazywają operacją repo. (Możliwa jest sytuacja odwrotna, to znaczy warunkowa sprzedaż bonów skarbowych przez NBP bankom - operację tę nużywamy operacją reverse repo). Bank centralny wpływa na cenę pieniądza na rynku między* bankowym, ustalając stopę interwencyjną, poniżej której nie spada rentowność I4-dniowych bonów skarbowych, oraz stopę depozytową, po której gotów jest przyjmować depozyty. Rynkowa stopa procentowa na rynku międzybankowym nigdy me spada poniżej stopy depozytowej. Jak natomiast ma poradzić sobie bank, któremu inne banki odmówiły złożenia depozytu, czy wówczas musi on zawiesić działalność?

Taki czarny scenariusz nie zostanie zrealizowany, o ile bank posiada bony skarbowe. Mozę wtedy pod ich zastaw uzyskać kredyt w NBP, zwany kredytem lombardowym.

IV tabeli podana jest stopa procentowa kredytu lomhmlo-wego, warto zwrócić uwagę, że jest ona znacznie wyższa od oprocentowania lokat międzybankowych. Kredyt lombardowy jest więc przysłowiową ostatnią deską ratunku. Banki mogą poprawić swoją płynność, sprzedając NBP weksle przed ich terminem płatności. W tym wypadku NBP pobiera opłatę w postaci stopy redyskonta weksli. Te operacje są jednak dość rzadkie, ponieważ tylko niewielka liczba weksli jest akceptowana przez NBP i może zostać przedstawiona do redyskonta.

Stopy procentowe rynku pieniężnego w dniu 6 czerwca 2007 r.

Śfi>jw irrJplH imhnifouego 5. ŹS*»    SrojM nfewreęjmi l.lf%

Sf.yr.1 mly.iimlouti ttvlth t.SOT.    Stopił i/<j>o;yrotni i~j".

Termin	WIBID	WIBOR
ON	4.18	4.33
TN	4.19	4.35
1W	4.22	4.37
2W	4.22	4.38
IM	4.23	4.39
3M	4.27	4.46
6M	4.41	4.61
9M	4.52	4.71
1Y	4.61	4.81

-    WIDU) tuorire miertuni ninttl-rxva Jl.-łUi*octatc&*. nfcj .‘*uilr 14/Ok-J it <m(h frzfjtte te ikjwzyt uf innyck hetim. loljlm o goi:

WM.

-    WIDOR luuiuir inttrtuA* effenó rjl.-J - ipriW<rV».Mir.*. ;vnłr/lt ślini

uit:>e!g fvtytui tnieym    ttllitUnt o góth. II O).

-    O.Viow mgSt) - I/dJU jutyAMf w yrin Jsen. nśthU

-    r,V i    nexl) - irifa p»:yeainz mi y.ten .tia-ś ojfutru.

-    1IV ‘out uwk) - Inhtb )W4w:oie im ,rJri( SW.iiM.

-    ł.M IWM wnlł) - łrutli jvtyi^ne no /,\lm itioif',

-    1V font yr*r) - Irolk i joiyraw -w <eW,t »ot.

AMuono dar* .w» rtc (i.    fi

Pieniądz i instytucje finansowe

Handel pieniądzem, albo ściślej depozytami pieniężnymi między bankami, odbywa się nie tylko w Polsce, ale powszechnie, w Londynie np. stawka oprocentowania nosi nazwę LIBOR, a we Frankfurcie - FIBOR.

Podsumowując: pieniądz nu swoją cenę - jest nią stopa procentowa, którą należy zapłacić za jego wypożyczenie na międzybankowym rynku pieniężnym. Można powiedzieć, że stopa procentowa rynku międzybankowego wyznacza maksymalną cenę, po jakiej banki są w stanic pozyskiwać depozyty. Z tego względu często stanowi ona punkt odniesienia dla wielu transakcji bankowych Na przykład oprocentowanie kredytów ustalane jest jako średnia stawku WIBOR plus określona w punktach procentowych marża banku, jeszcze częściej taką formułę oprocentowania stosuje się w przypadku kredytów dewizowych.

W Polsce Konstytucja z 6 kwietnia 1997 r. gwarantuje niezależność Narodowego Banku Polskiego (art. 227) i ustanawia Radę Polityki Pieniężnej (RPP), której zadaniem jest prowadzenie polityki monetarnej w Polsce. Na czele 9-osobowej Rady stoi prezes NBP, będący dziesiątą osobą tej instytucji.

RanS/utl7

furcpe/sżi ŚjnKĆenininy

Głównym zadaniem NBP jest troska o stabilność polskiej waluty. Rada Polityki Pieniężnej kieruje się w swoim działaniu tzw. bezpośrednim celem inflacyjnym, to znaczy ustala docelową wartość inflacji (w 2001 r. jest to 2,5% .t 1) i za pomocą narzędzi, którymi dysponuje, stara się zrealizować swoje zamierzenia. Możliwo są także inne rozwiązania, na przykład określanie docelowej podaży pieniądza czy wielkości kursu walutowego. Z chwilą przystąpienia do strefy euro i zastąpienia złotego przez euro, funkcje banku centralnego przejmie Europejski Bank Centralny.

Jak NBP reguluje ilość pieniądza?_

Narodowy Bank Polski dysponuje rozmaitymi narzędziami do regulacji ilości pieniądza. Omówimy najważniejsze z nich.

Operacje otwartego rynku, które polegają na zakupie i sprzedaży rządowych papierów wartościowych (bony skarbowe i obligacje). Kiedy NBP skupuje papiery wartościowe, to zwiększa tym samym podaż (ilość) pieniądza w gospodarce. Pieniądze wypłacone w zamian za obligacje i bony zostają w dużej części zdeponowane przez sprzedających na ich rachunkach bankowych. Banki /. nowych depozytów udzielają pożyczek, zwiększając tym samym ilość pieniędzy.

Kiedy NBP sprzedaje rządowe papiery wartościowe, wtedy zmniejsza ilość pieniądza w gospodarce. Rezerwy banków zostają zredukowano, ponieważ ci, którzy kupili papiery, dokonują płatności na rzecz państwa. Redukcja rezerw zmniejsza również zdolność pożyczkową banków, co ogranicza ilość pieniądza.

17-3Podstawowe stopy MBP (lipiec 2007)

Stopa referencyjna	4.50%
Stopa kredytu lombardowego	6.00%
Stopa redyskonta weksli	4.75%
Stopa depozytowa	3.00%

Zmiany wysokości stopy kredytu lombardowego i dyskontowego oraz stopy interwencyjnej i depozytowej. Kiedy firmy chcą pożyczyć pieniądze, zwracają się do swoich banków; podobnie też banki zwracają się do banku centralnego o pożyczkę, który jej nigdy nie odmawia. Podobnie jak inni pożyczający, banki muszą płacić odsetki za pożyczki z NBP Pożyczka taka może być udzielona w formie kredytu lombardowego lub redyskontowego. Stopa interwencyjna określa rentowność 14-dniowych bonów pieniężnych - podstawowego instrumentu operacji otwartego rynku, a przez to wyznacza minimalną cenę pieniądza. Kiedy NBP podnosi stopy kredytu lombardowego, redyskontowego albo stopę referencyjną, banki zwiększają oprocentowanie kredytów, stosowane wobec klientów. Podobnie, kiedy stopy zostają obniżone, to banki zmniejszają oprocentowanie pożyczek. Wyższa stopa oprocentowania zniechęca do korzystania /. pożyczek, podczas gdy niższa stopa wywołuje efekt przeciwny. Kiedy zostają zwiększone kredyty, to zwiększa się ilość pieniądza. I odwrotnie: mniejsza liczba kredytów oznacza zmniejszenie ilości pieniądza

Zmiany w stopie rezerw obowiązkowych. Banki muszą utrzymywać pewną część depozytów jako rezerwę w NBP Część ta to stopa rezerw obowiązkowych. Im jest ona wyższa, tym mniej środków bank może przeznaczyć na akcję kredytową, czyli na udzielanie pożyczek.

167