IMAG0002

Fizjologia zwierząt domowych

10% (utrata wody dotyczy przestrzeni wewnątrz- i zewnątrzko-mórkowej). Przy takiej poważnej, znaczącej dehydratacji większość zwierząt odmawia przyjmowania pożywienia. Wyjątkiem są wielbłądy, które pomimo dużej utraty wody, w większości normalnie pobierają pokarm. Kolejne aspekty izohydrii osocza krwi omówiono w rozdz. 13 i rozdz. 15.

10.2.2. Elektrolity osocza

Na' i Cl stanowią ogółem ok. 85% cząsteczek aktywnych osmo-tycznie w osoczu (tab. 10.2). To wysokie zewnątrzkomórkowe stężenie sodu wpływa zasadniczo na rozmiar pojemności zewną-trzkomórkowej. Obok elektrolitów Na* i Cl duże znaczenie mają K⁺, Ca¹ , Mg^2H oraz HCO., H.POy HPO ,²*, S0₄² , jak również różnego rodzaju białka osocza (rozdz. 10.2.3). Nieorganiczne elektrolity wyznaczają pierwotnie ciśnienie osniotyczne osocza kru. Całkowite ciśnienie osmotycznc, którego wartość wynika z liczby rozpuszczonych cząsteczek (ok. 5000 mmHg), opiera się w ponad 95% na liczbie nieorganicznych elektrolitów.

We wszystkich kompartmentach osmolamość jest praktycznie równie duża i wynosi ok. 290 mosmol/kg.

Izotonia, czyli utrzymanie stałego ciśnienia osmotycznego w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, jest jednym z podstawowych wymogów prawidłowego funkcjonowania komórek organizmu. Główna różnica pomiędzy osoczem krwi a płynem śródmiąższowym polega na rozbieżnych stężeniach białka. Chociaż udział białek krwi w wytwarzaniu ciśnienia osmotycznego wynosi jedynie ok. 25 mmHg. to tzw. ciśnienie koloidoosmo-tyczne, względnie onkotyczne, ma duże znaczenie dla procesu dystrybucji wody pomiędzy przestrzenią wewnątrz- i zewnątrz-naczyniową(rozdz. 9.3.3.2 i rozdz. 10.2.3).

Rozt wory soli aplikowane we wlewach muszą mieć takie samo ciśnienie osniotyczne jak osocze (izotonia). Wlewy' hipertonicznc prowadzą do ucieczki wody z komórek organizmu do płynu po-zakomórkowego, a wraz z nim także do krwi (zastosowanie np. w terapii wstrząsu hipowolemicznego). Natomiast przy infuzjach hipotonicznych woda przedostaje się do komórek.

Kolejnym ważnym warunkiem prawidłowego funkcjonowania komórek w organizmie jest izojonia, tzn. fizjologiczne utrzymanie odpowiednich wzajemnych proporcji pomiędzy jonami,

Tabela 10.2. Przybliżone wartości średnich stężeń substancji obecnych w osoczu ssaków

Jon/substancja	g/l	mmol/l
Na*	3,25	140
K*	0,18	5
Ca^2*	0,10	3
Mg^2'	0,02	1
ci-	3,60	101
hco3*	0,6	24
h2po4*/hpo4^2-	0,04	2
so;	0,02	1
Białko	63-80	1
Glukoza	0,8	4,4
	(0,35-2,00)	(2,0-11,0)
Lipidy	5,0	-
Mocznik	0,15	-
unii	n y

przy’ czym odmienny skład podstawowy jonów w przestrzeni zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej jest wymogiem utrzymania potencjału błonow ego. Nieznaczne różnice powstają pomiędzy tkanką śródmiąższową a przestrzenią śródnaczyniową m.in. ze względu na tzw. efekt Donnana, ponieważ białka osocza o ładunku ujemnym wiążą częściowo kationy. 7, powodu takiego działania ciężenie kationów we krwi jest trochę wyższe niż w tkance śródmiąższowej.

10.2.3. Białka osocza

Pod względem ilościowym ok. 7% osocza stanowią białka: albuminy, fibrynogen i różne globuliny. Inne białka, takie jak enzymy lub hormony, występują jedynie w małych, ale fi zjolagicznie istotnych ilościach. Istnieje możliwość rozdziali poszczególnych frakcji białkowych przy pomocy różnych nie tod. Dzięki zastosowaniu elektroforezy można uzyskać roz dział białek osocza w żelu, adekwatnie do ich ładunku i masj ryc. 10.1). Względnie małe prealbuminy o silnym ładunki ujemnym, należące do frakcji globulin, wędrują w polu ciek trycznym ku anodzie z dużą prędkością, podczas gdy białka zi stosunkowo większą masą cząsteczkową i mniejszym ładun kiem (np. lgG) pozostają prawie na pozycji naniesienia, .lal przedstawiono na ryc. 10.1, białka układają się w następujące kolejności: prealbuminy/albuminy, a,,-. fi_I3-, y₁₂- globuliny Przy y-globulinach mamy do czynienia głównie z imimino globulinami (IgM, lgG, IgA), które pełnią funkcje obronni dla organizmu (rozdz. 10.5.3.4). Połączenie rozdziału elek

iroforetycznego z zastosowaniem specyficznych przeciweia

(tzw. immunoelektroforeza) poprawia znacznie zdolnoś rozdzielczości tej metody. W rzeczywistości dzisiaj możn zróżnicować ponad 100 poszczególnych białek osocza, jednał nic we wszystkich przypadkach ich funkcja jest całkowici wyjaśniona.

► Stężenie białek osocza zalezy przede wszystkim od bilansu wodnego. Oc wodnienie. przy niezmienionej ilości białek osocza powoduje, że wyniki wyk£ żują podwyższone stężenia białek osocza. Fizjologiczne wahania białek osocz dotyczą m.in. typowego profilu białkowego uzależnionego od wieku. Stężeni albumin i globulin u zwierząt młodych jest często nizsze niż u dorosłych. Starsi zwierzęta mają częściowo podwyższone stężenie białka ogólnego, przy czyr zwiększeniu ulega względny udział globulin. W okresie ciąży i laktacji stężeń białka ogólnego jest częściowo obniżone. Przy wielu chorobach dochodzi d typowych zmian w profilu białkowym, takich jak np. zmiany w obrębie białe ostrej fazy w stanach zapalnych (tab. 10.3).

Albuminy (masa cząsteczkowa: 66 kl)a) stanowiąjednoroc ną frakcję i należą do białek prostych, nie posiadają w ogóle gru dodatkowych. Globuliny są natomiast bardzo niejednorodn frakcją, która m.in. składa się z różnych gliko-, lipo- i metale protein. Okres półtrwania albumin w osoczu wynosi ok. 10 1 dni, natomiast globulin przeciętnie 5 dni. Masa cząsteczkow białek osocza waha się między 40 a 1300 kDa.

Funkcje białek osocza obejmują (tab. 10.3): transpoi najróżniejszych substancji, buforowanie, funkcję od/ywcz: regulację ciśnienia koloidoosmotycznego (onkotycznego wpływ na lepkość krwi, jak również udział w krzepnięci krwi oraz w swoistych i nieswoistych mechanizmach obror nych organizmu. Poza tym wiele białek osocza posiada funl cjc enzymatyczne, co częściowo pokrywa się z wymienionyn czynnościami (patrz czynniki krzepnięcia krwi). Poza immum globulinami, które są wytwarzane w narządach limfatycznyc (rozdz, 10,5), wszystkie białka osocza syntezowane są prze

wątrobę, To wyjaśnia również dużą ilość defektów, które mofi