Image 119

P, KM

Wykres 118. Dyskryminacja cenowa i zysk monopolu

Na wykresie 118 krzywa D, przedstawia popyt na rynku I, natomiast D, jest krzywą popytu na rynku II. Odpowiednie krzywe przychodu marginalnego oznaczone są jako PM_pl i PM_pll. Popyt na rynku Ifjest bardziej elastyczny, aniżeli popyt na rynku I. Ponieważ monopol sprzedaje ten sam produkt koszt marginalny KM jest identyczny na rynku pierwszym i drugim. Dla uproszczenia KM przedstawiamy jako linię prostą, oznaczającą ten sam poziom kosztu na obydwu rynkach.

Na rynku pierwszym monopol maksymalizuje zysk sprzedając produkcję Q (KM = PM_pl) po cenie monopolowej P,. Na rynku II maksymalny zysk osiągany jest przy wielkości produkcji Q„ (KM = PM_pll) po cenie P„.

Zysk całkowity jest sumą zysków na" obydwu rynkach. Maksymalizacja zysku całkowitego wymaga maksymalizacji zysku na poszczególnych ryn- ' kach: KM = PM_p, gdzie PM_p = PM, + PM„. Produkcja całkowita stanowi wówczas sumę optymalnych wielkości produkcji na rynku pierwszym i drugim: Q, + Q_ir Jeżeli PM_p, > PM_pll, wówczas monopol nie maksymalizuje zysku, bowiem przesuwając sprzedaż jednostki produktu z rynku o niższym przychodzie na rynek o przychodzie wyższym monopol osiąga czysty zysk z tej samej wielkości produkcji. Przyjmijmy, że PM_p, = 2 000 zł a PM_pll = 1 000 zł. Oznacza to, że sprzedając dodatkową jednostkę produktu na rynku I monopol otrzymuje 2 000 zł, podczas gdy na rynku II otrzymuje tylko 1 000 zł. Tak więc zmniejszając sprzedaż na rynku II o jedną jednostkę monopol traci 1 000 zł, natomiast sprzedając tę jednostkę na rynku I monopol otrzymuje 2 000 zł. Sprzedaż całkowita pozostaje taka sama, natomiast zysk zwiększa się o 1 000 zł (2 000 zł - 1 000 zł). Podobnie jest wówczas, kiedy PM_pll > PM_pl.

Na rynku I monopol sprzedaje wielkość produkcji Q, po cenie P,, natomiast na rynku II monopol sprzedaje wielkość produkcji Q„ po cenie P,„ przy czym P, > P„.

przypomnijmy, że PM_pl =P,    ^{+ oraz PM}p» ^-P"(¹ + E_p}

przychody marginalne zrównują się dla wielkości sprzedaży Q, na rynku I i Q„ _na rynku II. Ponieważ PM_pl = PM_pll = KM, otrzymujemy

PM, =P,[l ₊ ^) = PM„ -P.(l + ^J

popyt na rynku I jest mniej elastyczny (bardziej sztywny), aniżeli popyt na ^nKu II (E_p na rynku I < E_p na rynku II). Dlatego spełnienie powyższej równości zachodzi wówczas, kiedy P, > P„.

INGERENCJA RZĄDU NA RYNKU MONOPOLISTYCZNYM

w rzeczywistości gospodarczej monopol pełny występuje często w postaci przedsiębiorstw publicznych, takich jak gazownie, elektrownie, przedsiębiorstwa transportu publicznego, oczyszczania miast, itp. Instytucje rządowe (ministerstwa, urzędy wojewódzkie, miejskie lub gminne) ingerują w funkcjonowanie tego typu przedsiębiorstw monopolistycznych, mając na względzie dobrobyt ekonomiczny całej społeczności. Ingerencja rządowa dotyczy najczęściej ustalania taryf i opłat za usługi przedsiębiorstw publicznych.

Analizę ingerencji na rynku monopolistycznym rozpatrzymy na przykładzie miejskiego przedsiębiorstwa komunikacji, które na terenie danej miejscowości jest monopolistą pełnym w zakresie świadczenia usług masowego przewozu osób (tramwaje, autobusy).

W danym momencie czasu istnieje określony popyt na usługi monopolu -dana jest krzywa popytu (DD) oraz odpowiadająca jej krzywa przychodu marginalnego (PM_p). Optymalna wielkość świadczonych usług, która maksymalizuje zysk monopolu wynosi Q_e. Wyznacza ją punkt przecięcia się PM_p z KM. Cena monopolowa usługi przewozowej (np. cena biletu tramwajowego) ustalona zostaje na poziomie P_e. (Wykres 119A)

Wykres 119. Ingerencja na rynku monopolistycznym

Monopol stosujący dyskryminację cenową sprzedaje ten sam produkt po cenie wyższej na rynku, na którym popyt jest stosunkowo sztywny oraz po cenie niższej na rynku o popycie bardziej elastycznym.

238

239