Image 142

do 15% przychodu ukaranego podmiotu gospodarczego, osiąganego w poprzednim roku obrachunkowym. Zgłoszenia praktyk monopolistycznych do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów mogą dokonać podmioty gospodarcze, których interes został naruszony, organy kontroli państwowej i społecznej, a także organizacje ochrony interesów konsumentów.

W okresie swej działalności Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów badał tysiące przypadków stosowania praktyk monopolistycznych w gospodarce polskiej. Często praktyki te udowodniono i zakazano ich stosowania. Poniżej przedstawiamy dwa przypadki praktyk monopolistycznych.

ZAGADNIENIA - USTAWODAWSTWO ANTYMONOPOLOWE

Polski Koncern Naftowy dyskryminuje odbiorców.

Wiosną 1997 r. remont Rafinerii Gdańsk ograniczył podaż paliw płynnych na rynku krajowym. Nie mogąc zaspokoić całego popytu Petrochemia Płock SA (później PKN - Polski Koncern Naftowy Orlen SA) podzieliła swoich odbiorców na kilka grup, stosując niejednolite kryteria realizacji zamówionych paliw. Największy procent potwierdzeń na zamówione paliwo otrzymały firmy powiązane kapitałowo (stacje patronackie) lub gospodarczo (CPN, Statoil) z Petrochemią. Najmniejsze potwierdzenia zamówień otrzymali mniejsi odbiorcy, a także niezależni hurtownicy.

Na wniosek dwóch dyskryminowanych firm Polska Izba Paliw Płynnych wystąpiła do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o wszczęcie postępowania antymonopolowego przeciwko Petrochemii Płock SA pod zarzutem wykorzystywania pozycji dominującej na rynku paliw i dyskryminowanie niektórych odbiorców paliw nie posiadających alternatywnych źródeł zaopatrzenia (np. koncesji importowych).

W grudniu 1997 r. Urząd wszczął postępowanie antymonopolowe w stosunku do Petrochemii Płock opierając się na art. 5 ust. 1 ustawy antymonopolowej z 24 lutego 1990 r. Zgodnie z tymi przepisami za praktyki monopolistyczne uznaje się nadużywanie pozycji dominującej na rynku poprzez: 1. przeciwdziałanie tworzeniu się i rozwojowi konkurencji, 2. sprzedaż towarów w sposób powodujący uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorców lub innych podmiotów, 3. odmowę sprzedaży lub skupu towarów dyskryminującą niektórych przedsiębiorców przy braku alternatywnych źródeł zaopatrzenia i zbytu.

Po zbadaniu zarzutów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakazał Petrochemii, w styczniu 1999 r., zawieszenie praktyk monopolistycznych polegających na wykorzystywaniu pozycji dominującej w formie podziału rynku (odbiorców) i uprzywilejowania w sprzedaży paliw podmiotów powiązanych z Petrochemią oraz przeciwdziałanie rozwojowi konkurencji. Uprzywilejowanie niektórych odbiorców zniekształca konkurencję oraz utrudnia działalność gospodarczą i naraża na straty pozostałe podmioty (hurtowników i drobnych odbiorców).

Petrochemia odwołała się od decyzji Urzędu do Sądu Antymonopolowego argumentując m.in., że braki podaży zmuszały przedsiębiorstwo do korzystniejszego potraktowania niektórych odbiorców (CPN, Statoil) z racji wcześniej podpisanych umów i zobowiązań. Już w 1997 r. Sąd Antymonopolowy, wyrokując w innej sprawie, stwierdził, iż niemożność pełnego zaspokojenia przez producenta dominującego na rynku uzasadnionych potrzeb odbiorców nie może prowadzić do ich nierównoprawnego traktowania na rynku.

Szczególnie uprzywilejowana była pozycja CPN, która w latach 1996-1997 otrzymywała potwierdzenia Petrochemii na około 80% zamówień, podczas gdy hurtownicy i mniejsi odbiorcy otrzymywali jedynie 40% potwierdzeń na złożone zamówienia. Pozycja CPN wynikała z podpisanego w 1991 r. porozumienia w sprawie zawierania i wykonywania umów dostawy produktów naftowych przez petrochemię na rzecz CPN. CPN uczestniczyła w naradach Petrochemii mając dostęp do planów sprzedaży paliw i mogąc wykorzystywać te informacje do składania zamówień i wypełniania związanych z tym warunków. CPN była bieżąco informowana o możliwościach produkcyjnych Petrochemii, wiedząc jaki procent produkcji przypadnie jej w udziale.

Konkurenci CPN nie mieli szans na uzyskanie takich informacji. Równocześnie powstające nadwyżki produkcji mogły być kierowane na zaspokojenie potrzeb CPN, nie zaś na wyrównanie dysproporcji w zamówieniach od innych przedsiębiorstw.

Sąd Antymonopolowy podkreślał, iż nierównoprawne traktowanie przez dominującą na rynku Petrochemię innych jego uczestników nie tylko naraża ich na straty, ale także przeciwdziała rozwojowi konkurencji. Petrochemia wykorzystywała dominację na rynku paliw do ograniczania konkurencji na rynkach sprzedaży hurtowej i detalicznej.

Sąd Antymonopolowy oddalił odwołanie Petrochemii, utrzymując decyzję Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Wysypisko śmieci zaniża ceny.

Przedsiębiorstwo Miejskie Usługi Komunalne Sp. z o.o. w Skarżysku-Kamien-nej zarządza jedynym w mieście wysypiskiem śmieci. W tym zakresie firma posiada pozycję monopolisty pełnego w mieście oraz okolicy. Równocześnie przedsiębiorstwo wykonuje usługi wywozu śmieci od mieszkańców oraz podmiotów gospodarczych. Wywozem śmieci zajmują się także inne firmy, tworząc na rynku tych usług sytuację konkurencyjną.

Za wywóz śmieci Miejskie Usługi Komunalne pobierają opłatę (cenę), która nie pokrywa kosztów własnych. Za składowanie śmieci przedsiębiorstwo dyktuje ceny, dwukrotnie przewyższające koszty własne.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, iż takie postępowanie przedsiębiorstwa ogranicza konkurencję i godzi w interesy firm konkurencyjnych działających na rynku wywozu śmieci.

W 1998 r. Urząd przeprowadził kontrolę firmy, z której wynikało, że z tytułu prowadzenia wysypiska przedsiębiorstwo osiąga zyski, natomiast działalność wywozu śmieci przynosi straty. Związane jest to bezpośrednio z polityką cenową firmy. Koszt wywozu 1 m³ śmieci wynosił w tym czasie 16,2 zł, natomiast pobierana cena za wywóz 1 m³ wynosiła 12,9 zł. Cena była ustalona na poziomie poniżej kosztów własnych (tzw. cena dumpingowa). Równocześnie za przyjęcie na wysypisko 1 m³ śmieci pobierano opłatę 5 zł, podczas gdy koszt własny usługi wynosił 3,7 zł.

285