Image 14

RACJONALNOŚĆ RZECZYWISTA I PROCEDURALNA

Podmiot gospodarczy (producent, konsument) podejmuje decyzje odnośnie swojej działalności w sposób racjonalny i dąży do maksymalizacji korzyści jakie może osiągnąć z tej działalności. Racjonalność postępowania polega na tym, że podmiot gospodarczy zbiera i analizuje (przetwarza) przy pomocy rozumu wszystkie informacje niezbędne do podjęcia decyzji. W teorii ekonomii zakłada się, że racjonalny podmiot gospodarczy posiada wszystkie konieczne informacje dla podjęcia decyzji a ponadto jest zdolny do przetworzenia tych informacji w procesie podejmowania decyzji. W rzeczywistości podmiot gospodarczy nie jest tak wszechpotężny. Decyzje podejmujemy w oparciu o posiadaną wiedzę o dostępnych nam zasobach, technologiach ich przetwarzania czy też

0    produktach, które jako konsumenci chcemy kupować. Wiedza, którą posiadamy w danym momencie jest ograniczona. W rzeczywistym świecie gospodarczym pojawiają się nieustannie nowe technologie, nowe materiały i niezliczona ilość nowych produktów. Zdolności śledzenia przez człowieka tych wszystkich nowości są ograniczone czasowo a także przestrzennie (zmiany te dokonują się w wielu miejscach i w różnych krajach). W rezultacie zdobycie pełnej informacji potrzebnej do podjęcia decyzji gospodarczej jest bardzo trudne a w praktyce często niemożliwe. Najczęściej decyzję podejmujemy na podstawie ograniczonej informacji. Mówi się często, iż decyzje gospodarcze podejmowane są w warunkach niepewności, co zawsze związane jest z koniecznością ponoszenia ryzyka podejmowanych decyzji. Postępowanie racjonalne powinno polegać na minimalizowaniu tego ryzyka.

Z tego punktu widzenia istotne jest rozróżnienie między racjonalnością rzeczywistą i proceduralną. Racjonalność rzeczywista dotyczy wyniku wyboru

1    traktuje wybór jako racjonalny wówczas, kiedy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści. Racjonalność proceduralna odnosi się do procesu wyboru i traktuje wybór jako racjonalny wówczas, kiedy rzeczywiste podmioty (ludzie) wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej działalności.

Działalność ludzi w rzeczywistości gospodarczej polega bardziej na przybliżaniu się do optimum aniżeli na jego realizacji. Warto zaznaczyć, iż rozróżnienie racjonalności rzeczywistej i proceduralnej zawdzięczamy Herbertowi Simonowi, laureatowi nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii z 1978 roku.

PODSUMOWANIE

1. Cechą większości ludzi jest ogromne zapotrzebowanie na produkty i usługi (pożądanie dóbr). Rozmiary tego zapotrzebowania możemy wyrazić ilością dóbr, jakie ludzie zaakceptowaliby gdyby ceny tych dóbr były równe zero.

2. W celu wytwarzania dóbr ludzie wykorzystują różne zasoby: ludzkie, naturalne, kapitałowe. Zasoby te zastosowane do produkcji noszą nazwę czynników produkcji.

3 Możliwości produkcji wyznaczane są przez technologie.

4.    Zasoby oraz technologie są w danym momencie ograniczone. W rezultacie ograniczone są również ilości dóbr.

5.    Istnieje sprzeczność między nieskończonym zapotrzebowaniem na dobra a ograniczonymi możliwościami produkcji dóbr. Sprzeczność ta stanowi istotę ekonomicznego problemu rzadkości.

6.    Wynikiem powyższej sprzeczności jest gospodarowanie, czyli konieczność dokonywania wyboru - wyboru spośród ograniczonych zasobów oraz wyboru celów, które należy osiągnąć.

7.    Każdy wybór pociąga za sobą korzyści i koszty. Wykorzystanie zasobów do osiągnięcia jednego celu oznacza rezygnację z możliwości ich wykorzystania do osiągnięcia innego, pożądanego celu.

Rzadkość -» wybór -> korzyści z wyboru -» koszty alternatywne.

Problem ten ilustruje przejrzyście granica możliwości produkcyjnych.

8.    Analiza ekonomiczna, szczególnie zaś mikroekonomiczna, oparta jest na rozumowaniu przy pomocy kategorii marginalnych (korzyści marginalne, koszty marginalne).

9.    Podmioty gospodarcze dążą do optymalizacji swoich decyzji postępując zgodnie z zasadą optymalizacji:

ZM > KM należy rozwijać podjętą działalność;

ZM < KM należy ograniczać działalność;

ZM = KM poziom działalności jest optymalny.

10. Zasada optymalizacji opiera się na dwóch zjawiskach: malejących korzyści marginalnych i rosnących kosztów marginalnych. Korzyści marginalne maleją wraz ze wzrostem rozmiarów działalności. Zwiększając poziom danej działalności rezygnujemy z korzyści zastosowania danych zasobów do innej działalności (ponosimy koszt alternatywnego zastosowania zasobów).

11- Postępując zgodnie z zasadą optymalizacji powinniśmy dążyć do maksymalizowania korzyści netto z podjętej działalności.

¹²* ^Brak pełnej informacji a także brak możliwości całkowitego jej przetworzenia powodują, że proces decyzyjny przybliża jedynie do optymalnych roz-miarow realizacji celu. W rzeczywistości gospodarczej ludzie postępują w oparciu o racjonalność proceduralną.