IMAGE0008 2

Strategie postępowania w leczeniu otyłości

Barbara Zahorska-Markiewicz

Otyłość stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia, a częstość jej występowania gwałtownie narasta w krajach rozwiniętych i rozwijających się.

W celu poprawy tej sytuacji opracowano Europejski Projekt „Zasad postępowania w otyłości” dla podstawowej opieki zdrowotnej, w którym zawarto klasyfikację otyłości, dane epidemiologiczne, ryzyko chorób towarzyszących otyłości, zakres badań diagnostycznych i podstawowe zasady leczenia.¹ Nowe spojrzenie na poradnictwo w zakresie zmniejszenia masy ciała² wykorzystuje regułę pięciu A: 1) asses fóccna ryzyka), 2) ask (gotowość do odchudzania), 3) advisc (program odchudzania), 4) assist (pomoc w zmianie zachowań), 5) arrange (harmonogram kontroli). Oceniono,³ że stosunkowo małym wysiłkiem, powodującym obniżenie bilansu energetycznego o 100 kcal dziennie (np. dodatkowe chodzenie 15 minut dziennic i przy każdym posiłku spożywanie kilku kęsów mniej), można by zapobiec tyciu większości populacji.

Kompleksowe leczenie otyłości⁴ obejmuje zalecenia dietetyczne, zwiększenie aktywności fizycznej, modyfikacje stylu życia, w razie potrzeby wsparcie psychologiczne, farmakoterapię i w szczególnych przypadkach leczenie chirurgiczne.

Podstawą leczenia otyłości jest uzyskanie ujemnego bilansu energetycznego. Wymaga to zmniejszenia ilości spożywanego pokarmu i zwiększenia aktywności fizycznej. Stała zmiana dotychczasowych nawyków jest znacznie trudniejsza niż krótkotrwałe zastosowanie się do zaleceń wymagających nawet dużych wyrzeczeń. Leczenie otyłych pacjentów powinno być globalne, tzn. nastawione nic tylko na ubytek masy ciała, ale głównie na poprawę zaburzeń metabolicznych i towarzyszących otyłości komplikacji -nadciśnienia, cukrzycy, dyslipidcmii, zaburzeń oddechowych (zespół bezdechu w czasie snu) i scrcowo--naczyniowych (niewydolność wieńcowa i krążenia).

Ptol dr hab. Barbara Zahorska-Markiewicr pracuie w Katedrze Patotizjologii Śląskiei Akademii Medycznei w Katowicach.

Uwzględnić trzeba poprawę stanu psychicznego i socjalnego. Leczenie otyłego pacjenta musi być indywidualnie dostosowane do wieku, płci, stopnia zaawansowania i typu otyłości, czynników ryzyka metabolicznego i chorób towarzyszących. Doraźnym celem leczenia powinna być redukcja 10% aktualnej masy ciała w czasie 3-6 miesięcy.

Leczenie dietetyczne

Podstawą leczenia otyłości jest szkolenie pacjentów i indywidualne dostosowanie zaleceń dietetycznych. Stosunkowo niewielkie zmniejszenie ilości spożywanych kalorii (deficyt dzienny 500-1000 kcal) jest najważniejszą częścią składową programu dietetycznego. Dicta powinna uwzględniać wszystkie niezbędne dla organizmu składniki w odpowiednio zmniejszonej ilości. Prawidłowe żywienie⁵ powinno być zbilansowane pod względem zawartości białek (10-20% energii), tłuszczów (10-30% energii) i węglowodanów (50-60% energii). Ograniczenie tłuszczów zwierzęcych oraz zwiększenie spożycia warzyw wywiera korzystny wpływ i zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia.

Poza tym ograniczenie tłuszczów w dietach odchudzających uzasadnione jest tym, że tłuszcze dostarczają więcej kalorii (9 kcal/g) niż pokarmy białkowe i węglowodanowe (po 4 kcal/g), po pokarmach obfitujących w tłuszcz uczucie sytości jest słabiej wyrażone, niższe są koszty magazynowania i mniejsza tcrmogcncza poposilkowa. Porównując zalecenie ograniczenia tłuszczów w diecie z zaleceniem konwencjonalnie stosowanego ograniczenia kalorycznego diety^fi uzyskano podobne obniżenie masy ciała w okresie 6 miesięcy, a potem stopniowe zwiększenie masy ciała aż do powrotu do poziomu wyjściowego po 18 miesiącach. Od czasu W. Bantinga w 1860 r. oraz RC. Atkinsa w latach 1973, 1992, 2002 propagującego pokarmy tłuszczowe, zwolennicy diety nisko-węglowodanowcj podkreślają uzyskiwany na tej diecie szybki ubytek masy ciała, zmniejszenie stężenia

strategie POSTĘPOWANIA w leczeniu OTYtości I Medycyna

WYDANIE SPECJALNE/KWIECIEŃ 2004 I poDyplomie

2