IMAGE0035

czy po niemiecku? Obojętne, potrafi myśleć w obydwóch jeżykach. Był miesiąc w Ligurii, podoba mu sie Italia, chciałby nauczyć sie włoskiego. Ja chętnie bym go uczył: nie możemy tego zrobić? Możemy. Nawet zaraz, to przecież wszystko jedno, najważniejsze jest nie tracić czasu, nie zmarnować tej godziny.

Mija nas rzymianin, Limentani, powłóczy nogami i ma menażkę ukrytą pod bluzą. Pikolo dostrzega go, chwyta kilka słów z naszego dialogu i powtarza je ze śmiechem: Zup-pa. cam-po, ac qua).

Przechodzi Frenkel, szpieg. Trzeba przyspieszyć kroku, nigdy nie wiadomo, on szkodzi dla samej przyjemnosr! szkodzenia.

...Śpiew Ulissesa. Nie wiadomo, jak i dlaczego przyszedł mi on na myśl: ale nie mamy czasu na wybór i ta godzina nie jest już godziną. Jeżeli Jean jest inteligentny, zrozumie Zrozumie; czuje sie dziś na siłach, by mu pozwolić zrozu mieć.

...Kim jest Dante. Czym Jest Komedia. Jakiego dziwnego i nieznanego uczucia doznaje sie, gdy chce sie w skrócie wytłumaczyć, czym jest Boska Komedia. Jak jest podzielone Piekło. co to jest odwet. Wirgiliusz reprezentuje Rozum, Beatrice - Teologie.

Jean słucha bardzo uważnie, a ja zaczynam powoli i wyraźnie:

Tedy róg wyższy starego płomienia

Poszepce i swym szczytem zamigota

Jak płomień świecy z wiatrowego tchnienia.

A jasny kiścleń tam i sam się miota.

Jakby to język ludzki przezeń gadał

Aż wyszły słowa z ognistego knota...

Gdybym... ¹

Tu zatrzymuję się i usiłuję przetłumaczyć. Klęska: bied-y Dante i biedny francuski język! Mimo to, zdaje się, że :speryment powiedzie się; Jean podziwia przedziwne po-obieństwo języków i poddaje mi odpowiednie słowo dla reślenia antica¹.

A po .Gdybym"? Nic. Dziura w pamięci. .Eneasz imię grodowi nadał". Znowu dziura. Wypływa na powierzchnię mięci jakiś fragment, nie majacy zastosowania: ....ni eść starego ojca. ni miłości Powinność, niegdyś szczęście lubej żony..." czy to rzeczywiście tak?

...Więc na głębokie morze, na niezmierne.

W jednej się puszczam łodzi...^{2 3}

Tego tak. tego jestem pewny, jestem w stanie wyjaśnić olo, dlaczego misi me (puszczam się), to jest co innego iż je me mis?, to jest silniejsze i zuchwalsze, oznacza rwanie więzi, rzucenie się poza barierę, my dobrze znamy n impuls. Głębokie morze niezmierne: Pikolo podróżował o morzu i wie. co to znaczy, kiedy wolny, otwarty, swo-dny horyzont zamyka się nad samym sobą i nie ma już ic. tylko woń morza: słodkie, tak okrutnie dalekie sprawy. Doszliśmy do Krajlwerk, gdzie pracuje komando zakła-ia kabli. Powinien tu być inżynier Levi. Oto on, sponad wu widać tylko jego głowę. Daje mi ręką znak, to dzielny ‘ćwiek, nie widziałem nigdy, aby upadał na duchu, nie ówi nigdy o jedzeniu.

.Morze niezmierne". .Morze niezmierne". Wiem, że ry-Uje się z .wierne": ....druhów grono ze mną do końca słuszne i wierne", ale nie pamiętam, czy to przychodzi y.edtem czy potem. A także podróż, ta zuchwała podróż

125

1

Zu-pa. o-bóz. wo-da.

2

Siara, starożytna - po francusku antiquc.

3

⁹ Wszystkie cytaty pochodzą z XXVI pieśni Piekła Dantego w przekładzie wmda Porębowicza (przyp. tłum.).

• Wyruszam.