img058

104 ROZDZIAŁ 11 Inne problemy zdrowotne

Rozdział ten opisuje wiele stanów prowadzących do obniżenia sprawności fizycznej, które nie mieszczą się ani w jednostkach diagnostycznych, ani w klasyfikacjach uszkodzeń. Są to odleżyny, przykurcze, ból w kontekście niepełnosprawności fizycznej i zespół przewlekłego zmęczenia (ME - myalgic encephalomyelitis, fibromialgia itd.).

Odleżyny

Definicja

Odleżyną nazywamy zaczerwienioną powierzchnię skóry, która może powiększyć się do owrzodzenia i martwicy tkanki podskórnej, będącą skutkiem niedokrwienia spowodowanego nieodciążonym uciskiem.

Właściwości

Odleżyny są przyczyną znaczącej chorobowości i śmiertelności. 95% spośród nich można by całkowicie uniknąć i w efekcie znacznie zmniejszyć wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia. Odleżyny występują u I l% pacjentów przyjętych do szpitali. Spowodowane są przez niedokrwienie i uszkodzenie naczyń krwionośnych tkanki podskórnej. Początkowo cechują się przetrwałym zaczerwienieniem zlokalizowanym w miejscu, gdzie tarcie uszkadza naczynia krwionośne skóry. Skutkuje to niedokrwieniem, martwicą komórek i powierzchownym owrzodzeniem.

Struktury położone głębiej mogą zostać uszkodzone przez siły tnące występujące w sąsiedztwie wystających kości i dające początek bardziej rozległej destrukcji tkanki podskórnej. Maceracja skóry przez pot i mocz zmniejsza jej napięcie i dlatego w wieku podeszłym ryzyko powstania odleżyn jest większe, wpływa na to też zmniejszona tolerancja skóry na ucisk i większe prawdopodobieństwo jej pęknięć.

Cechy kliniczne i stopnie

•    Stopień I. Zmiana barwy dotkniętej skóry, w tym nieustępujące zaczerwienie lub otarcie naskórka. Zaczyna się na powierzchni skóry i penetruje w głąb.

•    Stopień 2. Częściowy ubytek skóry włącznie z naskórkiem i skórą. Wymaga leczenia przez kilka tygodni.

•    Stopień 3. Ubytek skóry właściwej na całej jej grubości rozszerzający się na tkanki podskórne. Pogłębia się i powoduje martwicę poniżej skóry. Wymaga leczenia przez kilka miesięcy.

• Stopień 4. Ubytek skóry właściwej na całej jej grubości rozszerzający się na mięśnie i kości oraz inne struktury położone głębiej, towarzyszy mu martwica tkanek.

Kto jest zagrożony?

Tabela I I. I pokazuje główne czynniki ryzyka powstania odleżyn.

Leczenie odleżyn

Leczenie odleżyn opisane jest w tabeli I 1.2.

Przykurcze

Definicja

Przykurcze są ograniczeniem ruchomości kończyn prowadzącym do utraty funkcji (sprawności, mobilności itp.).

Właściwości

Przykurcze ścięgien lub stawów występują w wyniku przedłużającego się unieruchomienia z powodu patologii neurologicznej lub mięśnio-wo-szkieletowej. Skrócenie mięśnia lub ścięgna albo też ograniczenie ruchomości torebki stawowej prowadzi do zwłóknienia i utraty zakre-

Tabela 1 l.l Czynniki ryzyka związane z powstawaniem odleżyn
Unieruchomienie	Choroby neurologiczne, zwłaszcza tetraplegia/paraplegia Otyłość Spiączka/zamroczenie
Utrata czucia	Ciężkie choroby Utrata masy ciała Niski poziom albumin Niski poziom witaminy C
Zniekształcenia	Powodujące nieprawidłowy nacisk Złamania Nietrzymanie moczu i stolca
Zapobieganie	Używanie skali Nortona lub skali Waterlowa Szkolenie na temat pacjentów zwiększonego ryzyka Leczenie zniekształceń i odwracanie co 2-3 godziny Siedzenia, poduszki i materace przeciwodleżynowe
Norton D. (1961). Nurs. Times 57:695-6. WaterlowJ. (1985). Nurs. Times 81:49-55.