ksi ¬ki studia&0

264 Rozdział 17

ii płodów zwykle prowadzą do poronień, jednak w czyści komórek szpiku kostnego dorosłego człowieka, konkretnie w megakariocytach mamy K- luli 16-krotnie zwiększoną liczbę haploidalnego zestawu chromosomów. Komórki tetraploidalne występują w regenerujących się komórkach wątroby.

Ancuploidic zaburzenia liczby pojedynczych chromosomów - mogą być spowodowane nondysjunkcją. Polega ona na nieprawidłowym rozdziale pary chromosomów lub chromatyd siostrzanych (zarówno w mejozie, jak i w mitozie). Nierozejście w mitozie daje dwie komórki, z których jedna zawiera trzy kopie chromosomu (trisomia), a drugiej brakuje jednej kopii chromosomu (rnono-somia).

Częstość nondysjunkcji mejotycznej wzrasta z wiekiem matki, a także w przypadku niedoczynności tarczycy, napromieniowania, infekcji wirusowych lub może być skłonnością rodzinną.

Przykłady aneuploidii u człowieka:

Autosomy	Chromosomy płci
trisomia: 47,XX,+21 lub 47,XY,+21 zespół Downa 47,XX,+13 lub 47,XY,+13 zespół Pataua 47,XX,+ 18 lub 47,XY,+ 18 zespół Edwardsa	monosomia: 45,X zespół Turnera trisomia: 47,XXY zespół Klinefeltera 47,XYY 47,XXX

17.3.2. Aberracje strukturalne

Rodzaje aberracji strukturalnych u człowieka i przykłady chorób podaje poniższa tabela.

Rodzaj aberracji	Zaburzenie
l	2
Delecje	zespół „kociego krzyku” (Cri du Chat), ubytek krótkiego ramienia chromosomu 5 (5p-) zespół Wolfa-Hirschoma, 4pl6 zespół Pradera-Willego, 15q 11-13 zespół Millera-Diekera, 17pl 3.3
Duplikacje	obecność dodatkowego materiału chromosomowego prowadzi do trisomii określonego fragmentu
Izochromosomy	jedno z ramion (p lub q) jest podwójne, dlatego mamy duplikację materiału z jednego ramienia, a brak materiału z drugiego ramienia, często spotykanym izochromosomem jest Xq, czyli chromosom X z duplikacją długich ramion

I	2
Inwersje	prowadzą do zaburzeń w czasie podziałów mejotycznych i nie-zrównoważenia kariotypu u potomstwa
Translokacje robertsonowskie	45,XX lub XY,der(13;14)(ql();qlO) nosiciel nie wykazuje objawów klinicznych, lecz zmiana ta może być przyczyną trisomii u potomstwa
Translokacje wzajemne	nie powodują objawów klinicznych u nosiciela, lecz wytwarzane przez niego gamety zawierają duplikację lub delecję danego fragmentu chromosomu

Ciągły rozwój technik badawczych stosowanych w cytogenetyce klinicznej i wykorzystanie osiągnięć genetyki molekularnej umożliwiająwykrywanie nawel subtelnych zmian w strukturze chromosomów. Dzięki temu można wykryć większą ilość aberracji chromosomowych, które mogą pomóc w identyfikacji genów związanych z daną chorobą genetyczną.

17.4. Choroby genetyczne

Choroby genetyczne możemy podzielić na:

-    jednogenowe - spowodowane mutacją w pojedynczym genie, dziedziczą się zgodnie z prawem Mendla,

-    wieloczynnikowe - uwarunkowane są współdziałaniem wielu genów (po-ligenów) oraz różnymi czynnikami środowiska.

17.4.1. Dziedziczenie jednogenowe (monogenowe)

Cechy uwarunkowane jednym genem dziedziczą się zgodnie z prawem Mendla, mutacje takiego genu w znacznym stopniu wpływają na zdrowie człowieka. Cecha może dziedziczyć się w sposób dominujący lub recesywny. Sposób dziedziczenia danej cechy można określić, przeprowadzając analizę rodowodu. Informacje uzyskane z wywiadu rodzinnego można przedstawić za pomocą odpowiednich symboli graficznych (szczegółowe omówienie rodowodów znajduje się w skrypcie z zadaniami).

Dziedziczenie chorób autosomalnych dominujących

Cechy dziedziczące się w sposób dominujący stanowią ponad połowę opisanych dotychczas 4458 cech. Choroba dziedziczna dominująca ujawnia się w obecności pojedynczego zmutowanego allelu, objawy choroby widoczne się zarówno u homozygot, jak i heterozygot. Choroby autosomalne dominujące są zazwyczaj mniej ciężkie niż recesywne, najczęściej uszkodzenie dotyczy białek strukturalnych, przenośnikowych czy receptorowych.