img086

dżiny pacjentów nerwicowych, zauważyli duże podobieństwo pomiędzy postawami prezentowanymi przez rodziców w stosunku do dzieci a postawami, jakie miały miejsce w rodzinach pierwotnych: dziadków w stosunku do rodziców Jak wynika z powyższego, zaburzenia stosunków rodzice — dziecko przechodzą często z jednej generacji na następną. Wywiady przeprowadzane przez autorów z rodzicami dzieci z zaburzeniami pokazały, że w 30% przypadków kontakty emocjonalne w rodzinach pierwotnych były nieprawidłowe.

Postawy dziadków w stosunku do rodziców tym silniej rzutują na życie rodziny, im bliższy jest aktualnie istniejący kontakt pomiędzy dziadkami i rodzicami. IVf. Ziemska porównując rodziny dwu-i trzy pokoleniowe stwierdza, że w rodzinach trzy-pokoleniowych, w których dziadkowie mają znaczny wpływ na życie rodzinne, o wiele częściej występują różnego typu zaburzenia stosunków we-wnątrzrodzinnych niż w rodzinach dwupokoleniowych ¹ Przyczyn należy szukać, jak stwierdza autorka, w nieprawidłowych postawach matek współmałżonków nadmiernie ochraniającej, prowadzącej do utrzymywania w zależności emocjonalnej dorosłego syna lub córkę lub nadmiernie krytykującej i naginającej do swoich standardów zachowań. Pozostawanie dorosłych ludzi w nadmiernej zależności od swoich rodziców powoduje brak autentycznej więzi w rodzinach własnych,

genezis of Schizofrenie and Neurotic Disorders Acta Psychiat. Scand. 1966 suppl 189 (ad vo 42). Munsgaard Copenhagen.

¹ M. Ziemska: Niektóre aspekty napięć w rodzinie i jej rozbicie a postawy rodzicielskie matek współmałżonków. W: Rodzina a zdrowie psychiczne. Z zagadnień rozbitej rodziny. Warszawa 1968, Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej.

co w bardzo wyraźny sposób odbija się na kontaktach rodziców z dzieckiem.

Jak wynika z powyższych rozważań przyczyny nieprawidłowych kontaktów pomiędzy rodzicami a dziećmi leżą często w niewłaściwych wzorcach nabytych w rodzinach pierwotnych i przeniesionych na rodziny własne.

Negatywny stosunek rodziców wyraża się często zachowaniami agresywnymi: każdemu niemal zachowaniu dziecka towarzyszy wówczas ostra krytyka i nagana, często są stosowane kary za drobne nawet uchybienia w wykonywaniu poleceń rodziców. System kar i zakazów jest w takich rodzinach jedyną formą kontaktu; rodzice wymagają od dziecka „ślepego posłuszeństwa”, nie zważając na realne możliwości dziecka w wypełnianiu ich oczekiwań. Podkreślenie patogennego znaczenia takich postaw znajdujemy w pracach wielu autorów M. Orwid, W Bandura w wyniku przeprowadzonych badań stwierdzają, że u matek pacjentów nerwicowych często współwystępuje postawa dominująca z agresywną, której towarzyszy uczucie zawiści wobec własnych dzieci¹ Dzieci czują się nie akceptowane i nie łubiane we własnym domu.

Silne tendencje do autorytatyzmu u matek dzieci zaburzonych stwierdzają także inni badacze. A. Dinter, R. Mackiewicz przytaczają wyniki badan 24 dzieci z objawami nerwicowymi w wieku nd 2 do 15 lat. Badania postaw matek tych dzie-

•    i pokazały, że aż w 16 przypadkach cechowały ■ni; one zachowaniami typu nadmiernej kontroli

•    I/.Irci, krytykowania ich i karcenia, a także nad-

' a Orwid, W Bandura. Sytuacja rodzinna a powstawali h> uinir. rń psychicznych u młodzieży dorastającej.

K I nitów.

i łlla Medica Cracoviensia. Tom XVIII, z. 2.

120