img093 4

• zmiany „przeciążeniowe” - wywołane nadmiernym obciążeniem media nicznym powierzchni chrząstki; w wyniku przccią/onin następuje nierównomierny rozkład sił wewnątrz stawu,

3* zmiany wtórne - pojawiające się w przebiegu różnego rodzaju chorób ogólnoustrojowych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa, hemofilia i alkaptonuria, niedobory mikroelementów, np. selenu, oraz na podłożu genetycznym,

7 • zmiany inwolucyjne - pojawiające się wraz z wiekiem, a polegające nu włóknieniu warstwy powierzchownej chrząstki, ^lj • zmiany idiopatyczne - pojawiające się bez uchwytnej przyczyny.

3. Leczenie uszkodzeń chrząstki stawowej

Brak zdolności regeneracyjnych tkanki chrzestnej, które pozwalałyby na prawidłową odbudowę zniszczonej struktury, jest często przyczyną rozwoju chorób zwyrodnieniowych chrząstki.

Chondropatie o typie chondromalacji 1° i 11° najczęściej podlegają leczeniu zachowawczemu (kinezyterapia, fizykoterapia, krioterapia oraz farmakoterapia ogólna i miejscowa). Zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe tkanki chrzęstnej (stopień III i IV) wymagają zawsze leczenia chirurgicznego. Wśród obecnie stosowanych metod należy wymienić: wykonywane endoskopowo (artroskopia) oczyszczanie powierzchni chrzęstnych i płukanie stawów, ścinanie uszkodzonych fragmentów chrząstki, nawiercanie otworów w podchrzęstnej kości, przeszczepy autogennej chrząstki w postaci bloków chrzęstno-kostnych, czy wreszcie przeszczepianie ochrzęstnej lub okostnej w miejsce zniszczonej powierzchni. Większość z tych metod prowadzi do odbudowy chrząstki, której właściwości daleko odbiegają od prawidłowej chrząstki szklistej. Ostatnie doniesienia zwracają uwagę na szereg nowych sposobów leczenia chrząstki, opartych na metodach inżynierii tkankowej, których stosowanie być może pozwoli na wyprodukowanie idealnego materiału rekonstrukcyjnego.

Samoistne gojenie się chrząstki obserwuje się po usunięciu uszkodzonej chrząstki lub jej nawiercaniu do warstwy podchrzęstnej kości. Uszkodzenia przekraczające linię graniczną chrząstki, sięgające do kości i naczyń krwionośnych, wytwarzające skrzepy na powierzchni kości, wokół którego gromadzą się nic-zróżnicowane komórki mezenchymalne, dają większą szansę wygojenia, w przeciwieństwie do uszkodzeń powierzchownych. Generowaną w len sposób chrząstkę włóknistą można uznać za bliznę.

Nowym podejściem do leczenia uszkodzeń chrząstki stawowej jest przeszczepianie mitologicznych chondrocytów. Technika ta opiera się na pobraniu 200-300 mg tkanki chrzęstnej z powierzchni stawowych (ryc. 12.4) i hodowaniu wyizolowanych komórek. W tym celu należy uwolnić chondrocyty z otaczającej macierzy.

Ryc. 12.4. Biopsja zdrowej tkanki chrzęstnej (A-miejsce biopsji chrząstki, B — miejsce uszkodzonej chrząstki).

Dotychczasowe metody izolacji chondrocytów opierają się na enzymatycznej degradacji zewnątrzkomórkowej macierzy. Jest to najbardziej wydajny proces izolowania ehon drocytów. Najczęściej stosowanymi enzy mami do izolacji chondrocytów / tkanki chrzęstnej są:

•    kolagenaza typu II, degradująca sieć kolagenową; głównie używana jest kolagenaza bakteryjna z Clostridium histolyliriiin,

•    proteinaza lub trypsyna trawiąca proteoglikany,

•    hialuronidaza degradująca kwas hialuronowy,

•    DNAza stosowana w celu hydrolizy DNA martwych komórek.

Procedury izolacyjne różnią się między sobą stężeniami enzymów, ich doborem oraz czasem inkubacji. Generalnie jednak izolację chondrocytów przeprowadza się w dwóch etapach:

prcinkubacja z enzymami proteolitycznymi (trypsyną lub proteinazą), właściwa inkubacja z kolagenazą typu II, w medium pozbawionym surowicy, w temp. 37°C z 12-godzinnym wstrząsaniem.

Hialuronidaza może być dodana do każdego etapu izolacji.

Wyizolowane w ten sposób żywe chondrocyty, zawieszone w medium, przenosi się do naczyń hodowlanych i hoduje w sterylnych warunkach inkubatora C0₂ w temp. 37°C. Komórki rozpraszają się na dnie naczynia i zaczynają proliferować (ryc. 12.5).

161