img623

20

niesieniu do niektórych; ci zaś, pomimo niewielkiej wpiaty, uzyskują kompensaty nawet relatywnie wielkich strat losowych.

Ogólnie można_xstwierdzić, że ubezpieczenie (asekuracja) to metoda zabezpieczania się przed skutkami wypadków losowych, polegająca na transferze (przeniesieniu) ryzyka rtą instytucję zapewniającą ochronę ubezpieczeniową, czyli zobowiązującą się do skompensowania ewentualnych przyszłych strat poprzez finansowe wyrównanie uszczerbku majątkowego spowodowanego przez te wypadki, jak i zaspokojenia potrzeb-ni mi wywołanych, przy czym - co dla ubezpieczenia charakterystyczne - następuje podział ryzyka, gdyż ciężar finansowy tej kompensaty ponoszony jest przez wszystkich korzystających z asekuracji.

Wśród teoretyków ubezpieczeń nieprzerwanie toczy się dyskusja mająca doprowadzić do sformułowania definicji ubezpieczenia, która w pełni oddawałaby istotę tego typu działalności. Prezentowane stanowiska są jednak na tyle rozbieżne, i z tak wielu punktów widzenia oceniają zakres, rolę i sens ubezpieczeń, że trudno spodziewać się rychłego zakończenia debat. Poniżej przedstawiono wybrane definicje, charakterystyczne dla różnych sposobów podejścia do problemu¹. Według zwolenników teorii sjJtgcL-»

ubezpieczenie jest urządzeniem mającym na celu wyrównanie finansowych szkód wyrządzonych przez różne zdarzenia losowe,

- ubezpieczenie jest urządzeniem umożliwiającym zastąpienie niepewnej, lecz wielkiej straty - szkody losowej, niewielką, lecz pewną stratą - składką ubezpieczeniową,

ubezpieczenie jest operacją, dzięki której jedna strona (ubezpieczony) w zamian za opłatę składki zapewnia sobie lub osobie trzeciej, w przypadku zrealizowania się jakiegoś ryzyka, świadczenie, wypłacane przez ubezpieczyciela, który, przejmując ryzyko dużej liczby ubezpieczonych, kompensuje je zgodnie z prawami statystyki.

Z kolei przedstawiciele teorii potrzeb stwiedzają, że:

ubezpieczenie jest urządzeniem łagodzącym stratę majątku, utratę zysku lub dochodu, bądź zmniejszenia zdolności do zarobkowania,

ubezpieczenie to wzajemne pokrywanie przypadkowych, dających się oszacować w pieniądzach, potrzeb licznych, w jednakowym stopniu zagrożonych jednostek.    f

W literaturze polskiej często przyjmuje się także definicję J. Łazowskiego² zgodnie z którą:

ubezpieczenie jest urządzeniem gospodarczym zapewniającymi pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe w drodze rozłożenia tego ciężaru na wiele jednostek, którym te zdarzenia zagrażają.

Zdarzenia losowe o negatywnych skutkach, zwane wypadkami losowymi, powodują różnorodne materialne, definitywne konsekwencje lub silnie odczuwane potrzeby. Wypadków losowych teoretycznie może być nieskończenie wiele, jednak tylko część z nich stanowi przedmiot asekuracji. Noszą one wówczas nazwę wypadków ubezpieczeniowych.

Wypadkami ubezpieczeniowymi nazywane są wypadki losowe wchodzące w zakres ochrony ubezpieczeniowej, a więc zdarzenia losowe, z tytułu których zakład ubezpieczeń, w związku z relacjami prawnymi wynikającymi z ubezpieczenia, zobowiązany jest wypłacić odszkodowanie lub świadczenie.

Działalność ubezpieczeniowa jest specyficzną usługą niematerialną, jednak jak każda działalność gospodarcza musi być prowadzona w sposób racjonalny, tzn. umożliwiający jednostce ją realizującej wywiązanie się ze zobowiązań wo bec klientów i innych podmiotów, a przy tym uzyskanie dodatniego wyniku li nansowego. Z tego punktu widzenia kluczowe znaczenie ma właściwe wyznaczenie wysokości składki ubezpieczeniowej, tę zaś można „poprawnie” określić jedynie przy wykorzystaniu metod matematycznych, w tym rachunku prawdo podobieństwa. To powoduje, że aby określone zdarzenie mogło być objęte ochroną ubezpieczeniową, czyli zostać zaliczone do wypadków ubezpieczeniu wych, musi - oprócz wymienionych wcześniej cech charakterystycznych dla zdarzenia losowego - wykazywać jeszcze tzw. statystyczną prawidłowość"'.

Zdarzenie może być zakwalifikowane jako wypadek ubezpieczeniowy, jeżeli posiada cechy zdarzenia losowego:

-    niezależność od woli jednostki nim dotkniętej, a więc nie może być efek tern celowych działań osoby poszkodowanej. Za zdarzenie losowe nie można uznać tego, co stanowi normalny skutek działania ludzkiego, zwłaszcza działa nia podjętego w celu wywołania takiego zdarzenia, z tego wynika, że zdarzenia spowodowane rozmyślnie przez poszkodowanych (np. w celu wyłudzenia od szkodowania) nie mogą być uznane za zdarzenia losowe, a ich następstwa nie uprawniają do uzyskania odszkodowania lub świadczenia;

-    nadzwyczajność, rozumiana jako fakt, że zaistnienie danego wypadku nie było dla poszkodowanego nieuchronną koniecznością. W takim dosłownym znaczeniu nadzwyczajność sprowadza się do niepewności wystąpienia, gdyż da ne zdarzenie dla określonego podmiotu jest możliwe, cboć nie musi wystąpić. W ubezpieczeniach za spełniające kryterium nadzwyczajności uznaje się jednak także śmierć, która jest zdarzeniem niewątpliwie nieuchronnym dla danej jednostki, lecz niepewnym co do momentu zajścia;

W Sulkowska. op. cli,, n, ' i l.|

1

li, Stroiński, op. cit., s. I(>.

2

¹J. Łazowski, op. cit., s. 13-14.