img642

64

Najczęściej wygaśnięcie stosunku prawnego następuje w chwili zrealizowania świadczenia. W ubezpieczeniach warunek ten jest spełniony, jeżeli wynika to z przepisów prawnych, umowy lub ogólnych warunków ubezpieczenia, a zatem wyraźnie trzeba podkreślić, że nie zawsze zrealizowanie świadczenia powoduje wygaśnięcie stosunku ubezpieczenia. Przykładem takiej sytuacji może być realizacja świadczenia przy szkodzie częściowej, kiedy nie dochodzi do wyczerpania sumy ubezpieczenia. Suma ubezpieczenia może być pomniejszona o wysokość zrealizowanego świadczenia, jednakże na ogół stosunek ubezpieczenia nie wygasa. Wygaśniecie stosunku ubezpieczenia następuje w chwili wyczerpania sumy ubezpieczenia bądź to w sytuacji realizacji pełnego świadczenia przy szkodzie całkowitej, bądź poprzez odpisanie od wysokości sumy ubezpieczenia wielkości świadczeń przy szkodach częściowych. Przyczynami szczególnymi wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia są:

upływ czasu, na jaki zawarto umowę ubezpieczenia, o ile nie dojdzie do jej przedłużenia,

-    odstąpienia od umowy przez ubezpieczającego, w określonych przepisami prawa i ogólnymi warunkami ubezpieczeń terminach (art. 812 § 4 k.c.),

-    odstąpienia od umowy przez ubezpieczyciela w przypadku zwłoki ubezpieczającego w zapłacie składki oraz ujawnienia okoliczności związanych z nadzwyczajnym zwiększeniem prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego objętego ochroną ubezpieczeniową,

-    wypowiedzenia umowy ubezpieczenia,

w sytuacji odpadnięcia przyczyny, dla której zawarto umowę, z uwagi na okoliczności faktyczne lub prawne (np. zniszczenia przedmiotu ubezpieczenia wskutek zdarzeń nie objętych ochroną ubezpieczeniową lub zbycia przedmiotu ubezpieczenia z wyłączeniem nieruchomości),

-    utraty praw z umowy ubezpieczenia w określonych przepisami k.c. sytuacjach (np. w sytuacji, gdy szkoda powstała z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa)⁴⁶.

46

Ubezpieczenia gospodarcze, s. 147; M. Drzewicki, op. cii., s. 146-147

Rozdział 5

WYBRANE ELEMENTY FINANSÓW ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ

5.1. Składka ubezpieczeniowa

Składka ubezpieczeniowa jest udziałem ubezpieczającego w tworzeniu funduszu, który służy zakładowi ubezpieczeń do pokrycia należnych odszkodowali i świadczeń oraz innych wydatków związanych z prowadzeniem działalności ubezpieczeniowej¹. Wysokość składki ma istotny wpływ na bezpieczeństwo prowadzonej działalności, ponieważ suma zebranych składek musi wystarczyć na utworzenie funduszu, z którego następuje wypłata odszkodowań i świadczeń Zasadniczym problemem dla zakładu ubezpieczeń jest zatem kalkulacja składki ubezpieczeniowej.

Trudność w szacowaniu wysokości składki, a więc ceny ochrony ubezpie czeniowej, wynika z faktu, że w zakładzie ubezpieczeń występuje odwrotny cykl produkcyjny. Oznacza to, że najpierw jest kalkulowana cena produktu, a jego rzeczywiste koszty wytworzenia znane są w późniejszym okresie. Innymi słowy, cena usługi ubezpieczeniowej jest ustalana na podstawie oczekiwanych kosztów jej świadczenia, które w praktyce mogą być wyższe lub niższe od dokonanych ocen. Pojawia się zatem ryzyko błędnej kalkulacji składki. Skutki jego realizacji muszą być w pełni zamortyzowane przez środki własne ubezpieczyciela. Środki U- odgrywają rolę swoistego bufora błędnych kalkulacji". Z uwagi na sposób kalkulacji składki zasadniczą kwestią w prawidłowości jej przeprowadzenia jest posiadanie przez ubezpieczyciela odpowiedniej bazy statystycznej oraz inslru mentów prognostycznych pozwalających na dokonanie odpowiednich projekcji

1

Ubezpieczenia gospodarcze, s. 261.

/’odstawy ubezpieczeń, .... t. I, s. 104.