IMGP9363

tycznej, zasiedziałych mieszkańców narodu, do którego dołączyli się jako emigranci, lub zasiedziałych mieszkańców miast, do których przenieśli się ze wsi. W takiej sytuacji rodzice i dziadkowie czują się albo skrępowani przez zewnętrzne siły albo przez własne oczekiwania. Muszą się przełamać, by wbrew własnym sympatiom zachęcić dzieci, aby się stały elementem nowego porządku i tym samym stworzyły znaczny dystans między sobą a nimi, przyswajając sobie nowy język, zwyczaje i sposób zachowania, które z punktu widzenia rodziców oznaczają przyjęcie nowego systemu wartości, j | Nowe dziedzictwo kulturowe jest przekazywane / wówczas dzieciom przez starsze pokolenie, wśród którego jednak nie ma rodziców, dziadków ani innych członków własnej grupy społecznej, określonej przez urodzenie. Często dzieci mają ograniczony dostęp do pełnego zespołu cech kulturowo zdeterminowanego życia domowego, mimo że oczekuje się, (ze w jakiś sposób przejmą ten styl życia, dzieląc go nawet z rodzicami, którzy nie mają już o nim żadnego pojęcia. Gdy więc dzieci trafiają do szkoły, podejmują pracę "lub służbę wojskowąHnatrafiają na rówieśników, z którymi łatwiej, potrafią się bezpośrednio ? utożsamić niż z wzorami podsuwanymi przez starsze pokolenie, oficerów w wojsku, nauczycieli i urzędników, których przeszłość jest dla nowych sferą kompletnie niedostępną, a przyszłość na tle ich doświadczenia równie trudna do przewidzenia jak własna.

W takich sytuacjach nowi spostrzegają, że ich

rówieśnicy, od dawna należący do nie znanego im systemu społecznego, są najlepszymi przewodnikami. Zjawisko to spotyka się również w takich instytucjach, jak więzienie lub zakład dla chorych psychicznie, w których wyraźna przepaść dzieli więźniów czy pacjentów od wszechwładnej administracji i jej przedstawicieli. W takich instytucjach cały personel — a więc lekarze, pielęgniarki, strażnicy i naczelnicy oddziałów — zasadniczo różni się od pacjentów i więźniów. Przybysze muszą wzorować się na zachowaniu starych pacjentów i starych więźniów.

W społeczeństwie kastowym, na przykład w tradycyjnych Indiach, gdzie istniała mobilność wewnątrz kasty, lecz przejście z jednej kasty do drugiej było wykluczone, członkowie różnych kast żyli w bezpośredniej łączności z jedną bezwzględnie postfiguratywną kulturą. Niemożność przekroczenia bariery kastowej — osiągnięcia statusu, przywilejów i zasad zachowania charakterystycznych dla innych kast — pozwala dziecku łatwo uchwycić zarówno, czym nie może być nigdy, jak i to, czym może stać się w przyszłości. Jego tożsamość była ściśle określona. W większości społeczeństw podobny efekt osiąga się przez odmienne wychowywanie chłopców i dziewcząt. Zarówno chłopców, jak i dziewczęta, uczy się, że zachowanie płci przeciwnej ma być dla nich wzorem negatywnym, który powinni odrzucać. W tych okolicznościach przekroczenie bariery płci — na przykład mężczyzna podejmuje pracę uważaną za typowo kobiecą (i uznany

8 — Mead — Kultura 75