IMG13

122

Rysunek 3.96

Larwy pieńka wierzbowca Aphrophora saiicma Goeze na pędach wikliny pokryte pianką powstałą przy udziale wydzieliny gruczołów woskowych (fot. B. i Z Schnaider)

kulkowate i mj|4 gruczoły allotroficzne (csudatoria) na odwłoku. Wydzielina tych gni-czołów gromadzi cię na pęczkach w losków odwłoka i jest chętnie zlizywana przez, mrówki.

Gruczoły wuągalnc u gąsienic pazi Papilio występują w tyle głowy i mają wydłużony k-ztah Grut zoły te mogą hyc przy podrażnieniu wysuwane w postaci czerwonych widełek Podobne gruczoły barwy czerwonej, płytkowatc, występują u bąblika Malachius i są wysuwane spomiędzy bocznych krawędzi segmentów tułowia, oraz u gąsienicy dziwaczki widłogonki. u której zlokalizowane są w wyrostkach znajdujących się na koricu odwłoka.

Gruc/.4y produkujące feromony i inne alraktanty występują u większości gatunków owadow Zwykle mics/czą się na odwłoku, w pobliżu organów płciowych, choć mogą

Budowa i tunkqe aa!a awaria _

lałnyęh 123

,na,a—‘ ** ^,ak.^/C * "•“** ^ pokrywowych

,_innych miejscach.    ^'ydUuuuyi,,^,

o lic hormony są związane , reguł*,, ,_unr

są    ^{,0,nC 1}    P'«n»wonc z p.^'_p™°^W *.**+*»■

„.h recepcja przez scnsillc. znajdujące .« na dlm*    ^    ">■ -

_u niektórych gatunków dochodzi m.i/_c do 11 hm k-^v,/hwk’*anyi;h czulkach oimtcc brudnicy nieparki przy pmdkoćci w,„_m 100™*!!!!.??*“' ^!'"^h1uW

/. odlcg

chu. U

. „„-zwykle lolnc i mogą hyc przcnoc,_Im„ .    " °*^ohn,ltów w nonuU,, tL2_ :

any pr/c/ Mince

yjiiuu ^l"^UUM,v/    pi., pi^woici Vkutnj 100 cm/ kv    p^wuawany ri

L odległa* 4.5 km. jakkolwiek Minc wuiry i luHmlci*.. ^{% W>c/U}*^an> PO«

_Chu. U wielu owadów, a */c/cgólmc mmyl,. feromony fu^^{4 dlrAc}>Jⁿⁱ*

^c. pozwalające na odszukanie osobników «Klm»cnnci nł p "^{UU ,ako}    pku*

rfwnoczesnotf osiągania dojrzałości płciowej    ^{P L kZarińczaków} pozwalają na

Feromony są szczególnie ważne u owadów społecznv _h , miewanie W robotnic i utrzymywanie struktury kolonijne/

-    płciowe, wabiące przeciwną pleć;    J a u, na.

-    afrodyzjaki, wytwarzane przez, samce zachęcające sam,cc do kopulach-znaczmkt. koordynujące zachowanie «e owadow socjalnych, kontroluj** rozwó,

dojrzałości ple,owe, owadow. agrcgacyjne. powodujące skupianie się „wadów n_P w celu wspólnego żerowania.

Feromony płciowe są produkowane tylko przez samce luh tylko przez sam,cc , działają nu pice przeciwna- Gruczoły produkujące feromony u samic znaidują się na ostatnich segmentach odwloką. Atrakcyjność feromonów płciowych jest z reguły związana z określoną porą doby. jakkolwiek u niektórych gatunków jest inaczej i feromony .iddzialywają na samce w dowolnym czasie.

Zwykle samice po opuszczeniu prvzwarki przez 1-2 dni nic produkują len.monów płciowych. Jednakże samice gąsienicznika z. rodzaju Megarhyssa wydzielają atrakcyjny zapach. jeszcze przebywając w osłonie poczwarkowej w ciele żywiciela, co powoduje, że samce gromadzą się na pniach drzew zasiedlonych przez samice i oczekują na ich wylot. Po kopulacji produkcja feromonów wygasa, jakkolwiek znajdują mc one w gruczołach.

Atraklanly płciowe motyli nic /awszc są specyficzne gatunkowo, mogą one także oddziaływać na spokrewnione gatunki tego samego rodzaju.

Feromony płciowe mogą być także produkowane przez samce i oddziaływać na samice. Zjawisko to jest jednak w przyrodzie rzadkie i stwierdzono je u niektórych chrząszczy, a także w niektórych innych rzędach owadów.

Niceo inne znaczenie mają afrodyzjaki. Są to substancje stymulujące kopulacje, produkowane z reguły przez samce , wydzielane juz po spotkaniu ple., k motyl, M wane przez androkonia - specjalnte przystosowane do produkcji wyttehn łuski skrzydeł samców. Gruczoły produkujące ałtody/jak,    ^

łych, muchówek, chruścików i sicciarck. I pf°^Nll,s r/>k >»►    _: pr/cd aktem

gruczoły te znajdują się na segmentach odwloką , >ą zgry zane przez sam,cc prze

kopulacji.    hninne u owadów socjalnych

Znac/mki informacyjne i strukturalne >a ro/p*" ^N ^_mJ,. pr/fka/y wonie infocnuh (mrówki, pszczoły i termity). Pełnią one dwie tun sjrzapc    _f Wydzielanie znać z

cji między robotnicami oraz utrzymują kolonijną stru . •chowych lub na .hIwImśu ni ko w z gruczołów znajdujących się na nasadź,c narządów gęK««>e