IMG35

166

'</' czym ogromną rolę » pnvc«K'h m/inn.i/.inu się i rozwoju od|ty»j nic _(|>I "    °^svvieilcnia. ule lak/e /mieniu długość dnu świetlnego. określająca r\im

^/'^,n,a **C Dla owadów /miana długości dnia jcsi jednym z podstawowych regulator^ ' zonowyeh cykli rozwojowych, szczególnie zaś wpływa na przebieg diapau/y, czyi, przebieg okresu spoczynkowego w rozwoju. na który czynniki środowiska mau '!^J wpływ.

Diapauza jest przystosowaniem ll/jologic/nym mającym na ogól na celu pr/ctrw_Jni. ^n|e sprzyjających warunków, a wywołanym czynnikiem nic stanowiącym zagrożenia _h kim jest światło Ma wice typowo adaptacyjny charakter.

W naszym klimacie jest dostosowana do okresu zimowego, a owady diapauzujjn-w /inne znoszą bardzo dobrze niskie temperatury Jednakże u niektórych gatunków wy^.. pujc w Iccie i nazy w a sic esty wacją. 1X> zjawisk diapau/y nic należą przypadkowe zaham» wania rozwoju aktywnych owadów, wynikłe pod bezpośrednim wpły wem niekorzystnych warunków meteorologicznych, np. zbyt wysokich lub zbyt niskich temperatur 1 mające wyra/me przystosowawczy charakter Najważniejszymi cechami diapauzujących owadów są spadek intensywności ich oddychania, ograniczenie przemiany matem do rozkładu ciul tłuszczowych, utrata części wodv z organizmu. .1 więc zwięks/cnic ciśnienia osmotyczncgo Wpływ długości dnu świetlnego, czyli zjawisko totoperiodyzmu. na przebieg rozwoju test zjaw tskiem charakterystycznym dla owadów mających dwie lub kilka generacji w roku 1 wyraźnie zróżnicowany cykl sezonowy. Natomiast gatunki o słabo zróżnicowanym rytmie sezonowym lub owady o wieloletniej generacji, których rozwój jest oparty na we-wnątr/wyd/iclnic/ym mechanizmie regulacji rozmnu/ania się związanym z periodyc/no-scij pnvcsów w organizmie, nic s.| zależne ixl zjawisk lotoperiodycznych.

Fotopenodvzm ma decydujące znaczenie dla wejścia owadów w diapauzę. Długość dnia świetlnego, która wywołuje diapauzę. jest różna nic tylko dla różnych gatunków, ale tez dla populacji tego samego gatunku. Wykazano, że na owady wpływ a nic tyle światło, ile rstmicznc następstwo światła i ciemności, a zwłaszcza zmienność tych czynników. W klimacie umiarkowanym najbardziej rozpowszechniony jest totoperiodyzm długiego dnu. kicćs dupau/a następuje w wyniku skrócenia się dnu poniżej 18-14 godzin. Fotopcrio-dy zm krótkiego dnu jest u nas rzadko obserwowany i występuje m.in. u szczotecznicy s/a-rawki. u której diapauza następuje przy długości dnia świetlnego powyżej 14-18 godzin.

Reakcja fotopcriodyczna pojawia się w określonym przedziale temperatur, przy czym warunki świetlne maja tym większe znaczenie dla wejścia owada w diapauzę. im przedział temperatur jest szerszy. Dlatego wlasmc gąsienice barczatki sosnówki rozpoczynają Julu ,/ę ze i sc icin z koron drzew do ściółki, gdy długość dnia skraca się do 9 godzin, a temperatura w najchłodniejszej porze doby spada poniżej 0'C. Reakcja fotopcriodyczna zależy tez od jakości spożywanego przez owady pokarmu oraz wykazuje zmienność geograficzna Oku-', jaki upływa między bodźcem świetlnym a wejściem w diapauzę, jest różny u rożnych gatunków Zdarza się. ze diapauza poczwarki jest określona warunkami świetlnymi. w jakich rozwija się jajo lub larwa W skrajnych przypadkach diapauza może być określona warunkami świetlnymi w okresie rozwoju jednego ze stadiów poprzedniej generacji Okres, w jakim owady pozostają w stanic diapauz.y. jest zróżnicowany. Czasem ograniczony jest tylko do okresu nic sprzyjających warunków zewnętrznych, kiedy insJzici owady pozostają w diapau/jc przez cały rok (np diapauzującc w jajach osnui gwiaidwW jaja jej pasożyta kruszynka leśnego) lub 2-3 Ula (np conimfy boreczników 1 osnui)

Reakcja owadów pozostających w dian._u,    167

niskie temperatury. W przeciwnym L"' * «**'«* /.my _lc ,

""••I'^,"^dnv- ^a,h" mcdoro/yy.ńięt^

Se to/pr/csirzcmatą s,ę na południ*    ^a,c^’ *'*n,_c    *** *>"« hh

> umiirfcowenej

4.5.4- Łączne działanie czynników kli_maty_C2nv h

owady

Poszczególne czynnik, klimatyczne. zyy| _ts/    ^VC"

Uy w sposób kompleksowy. _{a nic w}    ^l“!*«r*fMuri, w,|_glKno,.

Badając rozwój owadów w w.clu yy_JriJm . ^chlc    ' ^wKijąna

od»n'< « "iclu wariantach yy.lgotnośc, u _Nlatl.,'”^npcra,ury Przy siak, w,|„«„ kresy zwane termohigrogramamt. uzyskano zakiiv ^mpcr,"^{ur,c 1} "anosz*    ¹ *•

ermsc tr>>. ■* -1). Z kole. nanosząc na wykres s_rcd_n,_{c m},_c    ™‘ ^{M ,xh}"dzic pnvcsy ,y.

gotnosc. «zględnej powietrza (lub wysokość, opadów, 1    temperatur. wi|.

soi ' Ucząc punkty wyznaczone dla tych wartość, * ,_v ^ępu|*^{c w} r^c*ncj miejscow,* utyskuje s.y tzw. kltmogram. Wykazy takie moziu    *ch I XII).

charakteryzujących się różnym stanem populai-.. daneo., . , , ^a    Uh lat

z badanych czynników klimatycznych . w jakim okresfe 1^^,'*"'"^"“' ^któt> go masowy rozwój (rys. 4.22).    ^cra **■>dujący wpływ na jc-

30,

2»

15

			~T
		-—-	==L
					--		\
	r	w					7
\		!				p
		VI n

100    90 SO 70    60    50 40 30 JO 10    0

Mglfdnt oUcoUwK POMWM w \

Rysunek 4.21

Termołwgrogram strzygom cbomowki Panotó nammea L (z Szuieckiego. 1980). linia ciągła - )a|a. lima przerywana - młode gąsienice

4.5.5. Wpływ pokarmu

i łl/c od iksci * jakości pokuniHi

Długotó rozwoju owadów zalety w pewnym m>’| ^nul •    , _w jsu lak w p>^v

Ody zapasy pokarmu są bardzo du/e. wówczas «S'"* '* _N/xp₎,,ejn»z»^,i^Ji^|ł'^{lC l}l^x;' ' karmu ma tu większe znaczenie .Gąsienice bnu m>' ^l,,n ^ Czwarte linienie osiągaia «nicj temperaturze), gdy terują na liściach mz na ig * \    gatunkach k->/. 'M“-

Jebłort

'“"na. modrzew, świerk (po

SH*“> -    «*• ■ .......; JSK-SSS^- r*— ■**"