img027

utrwalonymi, często błędnymi schematami zachowań, narzuconymi przez inne osoby, a niezgodnymi z własnym systemem wartości Podczas rozmów z matkami słyszałam niejednokrotnie: „nie chciałam gniewać się na dziecko, ale wszyscy uważali, że powinnam je ukarać, więc ukarałam” Decyzje podejmowane niezgodnie z własnymi przekonaniami, lecz podyktowane radami innych nie dają satysfakcji, są powodem rozterki co do słuszności postępowania. W konsekwencji każda nowa sytuacja, odmienne od oczekiwanego zachowanie dziecka, odbierane są jako bardzo trudne.

Rodzice i wychowawcy często nie wiedzą, czy zachowanie ich dziecka mieści się jeszcze w granicach normy, czy też jest już sygnałem o początkach rozwoju zaburzenia; nie znają bowiem przyczyn powstawania i objawów zakłóceń rozwoju emocjonalnego.

Niniejsza praca stanowi próbę odpowiedzi na pytanie: jakie formy zachowań dziecka z racji ich możliwych negatywnych konsekwencji powinny być szczególnie troskliwie obserwowane przez opiekunów? Co jest przyczyną najczęściej występujących zaburzeń emocjonalnych u dzieci w wieku przedszkolnym? Jak można pomóc dziecku z zaburzeniem?

Odpowiedź na postawione pytania wymaga podania uprzednio podstawowych informacji dotyczących prawidłowości rozwoju emocjonalnego dziecka. Na tle tak zwanego „normalnego”, nie-za burzonego rozwoju dziecka, podane są te symptomy zachowań czy ich zespoły, które mogą świadczyć o zakłóceniach rozwoju emocjonalnego. Celem ich opisu jest zwrócenie uwagi opiekunów na te dzieci, które wymagają szczególnie troskliwej opieki. Praktyka wskazuje, iż niejednokrotnie objawy zaburzeń emocjonalnych traktowane są jako wyraz złej woli dziecka, jego niechęci do wypełniania poleceń dorosłych i podporządkowania się ich nakazom. Omówienie poszczególnych symptomów zaburzeń emocjonalnych, a szczególnie przyczyn ich występowania, pozwoli na zrozumienie, że zachowanie dziecka jest odpowiedzią na warunki, jakie stwarzają mu dorośli; nie można więc jedynie dziecka obarczać odpowiedzialnością za występujące nieprawidłowości jego zachowania. Analiza poszczególnych przypadków dzieci o zaburzonym rozwoju uczuciowym wskazuje, że ujawniające się w ich zachowaniu objawy zaburzeń są często „krzykiem o pomoc” w sytuacjach, w których dziecko nie umie poradzić sobie samo. Spojrzenie z tego punktu widzenia na symptomy zaburzeń może ułatwić zrozumienie reakcji dziecka, umożliwić współodczuwanie wraz z nim problemów, jakie przeżywa, a które przekraczają często możliwości rozwiązania ich przez samo dziecko.

Wydaje się, że po to, aby zrozumieć problemy dziecka niezbędne jest poznanie przyczyn zaburzonego zachowania: Jakie sytuacje są dla dziecka szczególnie trudne? W jakiej mierze jesteśmy odpowiedzialni za prezentowane objawy zakłóceń rozwoju emocjonalnego? Jakie są źródła nieprawidłowych kontaktów społecznych? Odpowiedzi na te pytania są treścią rozdziału dotyczącego przyczyn powstawania i rozwoju zaburzeń emocjonalnych. Informacje o przyczynach zakłóceń są umieszczone nie tylko w rozdziale o tym tytule, częściowo wy-sirpują także przy omawianiu poszczególnych obja-wów; mam bowiem przeświadczenie, iż bez ich znajomości nie można ani zapobiegać rozwojowi '/uburzeń, ani pomóc dziecku, u którego już występują określone formy zaburzonego zachowania.

7