Illich21

narzuconą przez społeczeństwo * przeżywające swój własny wiek szkólnyP Ani Stefan Dedalus, ani Aleksander Portnoy nre cieszyli się dzieciństwem, podejrzewam też, że nieliczni spośród nąsJubdU._być„traktowanijąkdzieci.

|Gdyby nie istniała obowiązkowa instytucja nauczania dla określonego wieku, ustałoby wytwarzanie „dzieciństwa”! Młodzież bogatych narodów wyzwoliłaby się spod jego niszczycielskiego wpływu, a biedne narody zrezygnowałyby z prób dorównania dziecinadzie bogatych. Gdyby społeczeństwo miało dojrzeć, wyrosnąć ze swego wieku dzieciństwa, musiałoby stać się znośne dla młodych. Obecny rozdział między społeczeństwem dorosłych, które udaje, że jest ludzkie, a środowiskiem szkolnym, które szydzi z rzeczywistości, nie dałby się utrzymać.

^Zniesienie szkół mogłoby także położyć kres obecnej dyskryminacji niemowląt, ludzi dorosłych i starych, a uprzywilejowaniu dzieci w latach ich dojrzewania i młodości! Decyzja społeczna przyznająca środki na kształcenie przede wszystkim tym obywatelom, którzy wyrośli i utracili niezwykłe zdolności wykazywane w ciągu czterech pierwszych lat życia, a nie osiągnęli szczytowego zapału do nauki zrodzonego z pobudek wewnętrznych, wyda się pewnie z- perspektywy czasu dziwaczna.

Mądrość instytucjonalna głosi, że dzieciom potrzebna jest szkoła. Głosi ona, że dzieci uczą się w szkole. Ale sarna ta mądrość jest wytworem szkół, bo trzeźwy zdrowy rozsądek mówi nam, że tylko dzieci można uczyć w szkole. Tylko poprzez wydzielenie spośród ludzi kategorii dzieci zdołaliśmy podporządkować je autorytetowi nauczyciela.:

Nauczyciele i uczniowie. Zgodnie z definicją dzieci są uczniami. Trzeba więc budować dla nich pomieszczenia, a popyt na kwalifikowanych nauczycieli jest wprost nieograniczony. U podstaw szkoły jako instytucji leży \ pewnik, że wykształcenie jest wynikiem naucza-nia. Instytucjonalna mądrość~~ w dalszym ciągu uznaje ten pewnik mimo przytłaczających dowodów na to, że sprawa ma się inaczej. j Wszyscy zdobyliśmy większość wiadomości poza szkołą}! Uczniowie uczą się ozjsto najwięcej, gdy uczą się wbrew nauczycielom A Rzecz najtragiczniejsza, że większość ludzi dostaje nauczkę od szkół, nawet jeśli nigdy do szkoły nie chodzili.    *

|Żyć uczymy się poza szkołąj! Uczymy się mó-Wić, myśleć, kochać, czuć, bawić, przeklinać, pot;, litykować i pracować bez udziału nauczyciela J Nawet dzieci pozostające przez całą dobę pod opieką nauczyciela nie stanowią wyjątku od -tej reguły. Sieroty, dzieci upośledzone umysłowo i synowie nauczycieli uczą się większości tego, co umieją, niezależnie od zaplanowanego dla nich procesu „edukacyjnego”. Nauczycielom nie powiodły się próby szerzenia nauki wśród biednych. Biedni rodzice, którzy chcą, żeby ich dzieci chodziły do szkoły, są mniej zainteresowani tym, czego się uczą, niż świadectwem i pieniędzmi, jakie będą zarabiać. Średnio zamożni rodzice zaś oddają swoje dzieci pod opiekę nauczycieli, żeby zapobiec nauczeniu się przez nie tego, czego biedni uczą się na ulicach. Badania nad oświatą w coraz silniejszym stopniu dowodzą,, że dzieci dowiadują się większości tego, czego rzekomo uczą nauczyciele, w grupach rówieśników, z komiksów, z przypadkowej obserwacji, a zwłaszcza przez udział w szkolnym obrządku. 'Wydaje sięT^-że-^auczyciele niekiedy utrudniają opanowywanie przedmiotów szkolnych.

69