Image004501

wienia każdej społeczności tak konieczny, a do którego gdy ludzie raz nawykną i swój własny w nim poznają pożytek, tak przykro im potem występować z kolei, w którą raz się wdrożyli, że pomimo skłonności ludzkiej do nowości pokoleń trzeba, aby prawa stare doskonalszym ustąpiły.

„Przeciwnie, prawa wyczerpujące wszystkie niemal przypadki, prawa tak doskonałe, w jakie nasz wiek jest obfity, w którym nauka rządzenia ludźmi, po przyznaniu praw im służących, już prawie do najwyższego doszła stopnia, prawa, mówię, takowe, powierzone do wykonania ludziom albo niezdatnym, albo złośliwym, lub, co się także zdarza, będącym tem obojgo, tracą na swej doskonałości i albo nadużywane, albo wcale nieużywane bywają. A jeżeli cel ich bywa czasem dopięty, to wtenczas tylko zwykło następować, gdy się dostaną w ręce piastunów, odpowiadających chęciom samychże prawodawców. Bolesną prawdziwie jest rzeczą, gdy nie prawo ludźmi, lecz odwrotnie ludzie prawami władają. Tak się dzieje w świecie i kiedy te złote nastąpią czasy, w których nienaruszoną będzie praw świętość trudno naznaczyć, a pono napróżno cieszyć się tą przyszłością, przynajmniej poty, póki trwać będzie dzisiejszy sposób myślenia, podług którego każdy za własnemi tylko idzie korzyściami, zapominając o dobru publicznem. Nie inaczej! póki o tem świętem prawidle starożytnych: Salus publica suprema lex esto, wykonawcy praw z gruntu przekonanemi nie będą — prawa nie przestaną być bezskutecznemi”^ł.

W 1819 Urmowski wydał dalszy ciąg Rozmowy Stylpona, traktujący

0    środkach nadania prawom powagi^{1 2}.

Z rozpraw, wygłoszonych przez Urmowskiego na posiedzeniach publicznych Uniwersytetu Warszawskiego, znane są: O Salomonie Maimonie, filozofie polskim (1821) i O wpływie religji chrześcijańskiej na udoskonalenie najważniejszych prawnych stosunków ludzkich (1824).

W rękopisach pozostawił prace o Sądzie Kasacyjnym, o większości głosów przy wyrokowaniu w sprawach kryminalnych, historję Polski, wyjętą

1    przełożoną z historji powszechnej Daniela Ernesta Wagnera, do której własne dodał uwagi i rozprawę o niewdzięczności w tłumaczeniu z Adolfa barona Knigge, znanego pisarza masońskiego. Urmowski przygotował też do druku kompendja z prawa natury, prawa kryminalnego i prawa kościelnego, które to przedmioty wykładał na Uniwersytecie.

Pisał wiele do Gazety Warszawskiej i Korespondenta a w jednym z artykułów podał bardzo ważne szczegóły do życiorysu Kościuszki. Nako-

25

1

op. cit., str. 81 i nast.

2

^s Rozprawa o środkach nadania prawom powagi i jej zachowania, w 12, str. 71, w Warszawie.