IMGw26

stawa nadaje się do przewidywania odpowiednich zachowań (jut niewerbalnych) wobec przedmiotu postawy. Pewne doniesienia badawcze wykrywały, że nawet względnie jednoznaczne deklaracje określonych zachowań rzadko były następnie realizowane, żeby przede wszystkim przypomnieć słynne badanie R. T. La Pierre’a **. Wielu badaczy przestrzegało przed przecenianiem wartości prognostycznej deklarowanych postaw dla przewidywania przyszłych zachowań. Warto tu jednak pamiętać i o setkach badań, w których w oparciu o tego samego typu dane uzyskano prognozy zachowań o zdumiewającej dokładności, jak np. w badaniach wyborczych, w badaniach rynkowych, czy też nawet niekiedy i w badaniach zamiarów zachowań odnoszących się do dalszej przyszłości i bynajmniej w swej strukturze nie tak prostych jak decyzje wyborcze czy rynkowe²².

Nie lekceważąc ostrzeżeń tych, którzy przestrzegają przed nadmierną w tej dziedzinie niefrasobliwością, sądzę, iż błędne prognozy zachowań na podstawie obrazu postaw uzyskanych w badaniach pojawiają się przede wszystkim w trzech rodzajach sytuacji

a)    W sytuacji pierwszej postawa w gruncie rzeczy nie zawiera skrystalizowanego komponentu behawioralnego, a uzyskany obraz tego komponentu jest artefaktem badawczym, spowodowany! zadawaniem określonych pytań, których badani sami sobie nie stawiali. Osławione w krytyce szeregu badań pytanie: „Co byś zrobił, jakbyś miał milion dolarów?” może być konkretnym przykładem takiej „artefaktualnej krystalizacji” nie istniejącego w rzeczywistości komponentu behawioralnego pewnej postawy. Rzecz jasna, iż taki artefaktualny komponent behawioralny nil może być podstawą do trafnych przewidywań zachowań ludzkich.

b)    W sytuacji drugiej w postawie istnieje odpowiedni komponent behawioralny, ale ma on charakter warunkowy, tj. badani mają świadomość, iż zachowaliby się w określony sposób, ale tylko pod pewnymi warunkami, które są dla nich mniej lub bary

Por. R. T. La Pierre, Attitudes vt Actione, „Social Forces” 1934.

^a Tutaj przede wszystkim chciałbym przypomnieć słynne badanie zespołu The American Soldier na temat planów powojennego kształcenia się weteranów armii amerykańskiej, gdzie uzyskano rezultaty o zaskakujące! trafności. Por. Studies in Social Psychologu In World War II, vol. IV, Measurement and Predicłitm, S. Stouffer i in., ,.Studies of the Postaw Plans of Soldiers”.