IMGw31

„unikanie”, czy jeszcze ogólniej, jak „zachowanie pozytywne” lub „negatywne”, a ponadto prognozy nasze będą miały wyraźnie probabilistyczny charakter z dużym ryzykiem błędu. Niemniej jednak w pewnych sytuacjach również i takie przewidywanie może się okazać praktycznie przydatne.

Przewidywanie takie może być znacznie bardziej dokładne, kiedy wiedzę pewnego człowieka o przedmiocie postawy i jego wiedzę o różnych innych elementach sytuacji, w jakich przedmiot postawy funkcjonuje potrafimy ulokować w kontekście jego najogólniejszych potrzeb i jego systemu wartości. Założywszy wówczas, iż człowiek ów myśli racjonalnie, potrafimy wydedukować jego przyszłe decyzje co do sposobu zachowania się wobec przedmiotu postawy. Jak wiadomo — trafność tego przewidywania zależy od zasadności naszego założenia, iż człowiek ów rzeczywiście będzie myślał racjonalnie ²ⁱ. Jednak zastosowanie schematów rozumowania decyzyjnego jest jeszcze jednym sposobem przewidywania jak ukształtuje się przyszły komponent behawioralny postawy (równoważny tutaj decyzji określonego zachowania się). Przewidując kształt i kierunek przyszłych decyzji możemy próbować następnie, w oparciu o dodatkowe przesłanki — o których była mowa wyżej — przewidzieć również i samo zachowanie przez tę decyzję wyznaczone.

Psychologiczne mechanizmy świadomej i nieświadomej instrumentalności

Określając wyżej pewną postawę (bądź poznawczą, bądź behawioralną, bądź też postawę w sensie pełnym) jako instrumentalną lub nieinstrumentalną dokonaliśmy tego podziału „ze współczynnikiem humanistycznym”, uwzględniając postrzegane przez posiadacza postawy związki między jego potrzebami czy wartościami a postrzeganymi cechami przedmiotu postawy. Jednakże stwierdzenie subiektywnej instrumentalności walencji

^ts Por. analizę założenia racjonalności jako modyfikatora trafności przewidywania zachowań w artykule S. Nowak, Terminy oznaczające przeżycia psychiczne w teoriach społecznych, „Studia Fillozoficzne” 1971, nr 1(68).

57