14589 Schaeffler Filozofia Religii6

pada jeszcze pytanie, jak należałoby pomyśleć „Boga”, aby można było o nim mówić tak, jak wymaga tego ów kontekst fenomenów religijnych.

1. FENOMENOLOGIA RELIGII, WYNIK SPOTKANIA j FENOMENOLOGII FILOZOFICZNEJ [ I RELIGIOZNAWSTWA EMPIRYCZNEGO

A) JEDNO SPOSTRZEŻENIE I CZTERY PYTANIA ..

Termin „fenomenologia religii” został użyty przez Pierre Da-ńiela Chantćpiede la Saussaye we wprowadzeniu do pierwszego wydania opublikowanego przezeń podręcznika * Lehrbuch der Religionsgeschichte (Freiburg 1887), w późniejszych wydaniach został jednak ponownie opuszczony. Książka Rudolfa Otto Qd$~ Heilige (Bresłau 1917) zawiera wprawdzie bardzo skąpe, teoretyczne wypowiedzi odnośnie pojęcia „fenomenologia religii'*, mimo to, do dziś uchodzi za doskonały przykład fenomenologicznego rodzaju rozważań nad świadomością religijną i jej przedmiotami. Max Scheler usiłował za pomocą metody fenomenologicznej okresIfS^akt religijny i jego przedmiot (Scheler E. M., por. punkt 3c niniejszego rozdziału). Gerardus y.dXęgiiw w swoim Einfiihrung in die Religionsphdnómenologie (holend. Groningen 1925, niem. Giitersloh 1925) zestawił program nowego rodzaju rozważań i opracowań fenomenów religijnych a następnie w Pha~ nomenologie der Religion (niem. Tubingen 1933) tak go¹ rozwinął, że od tej pory tytuł ten stał się powszechnie przyjętym terminem fachowym. Spośród współcześnie żyjących badaczy religii Mircea Eliade i. Gunter Lanczkowski uchodzą za najznakomitszych reprezentantów"¥^óly 'fendmehoIogii religii. Z wyjątkiem Chantepie de la Saussaye, wszyscy ci autorzy i wielu jeszcze innych, ■ którzy nazywają siebie fenomenologami religii, poprzez cytaty, wspomnienia, bądź aluzje pozwalają rozpoznać, że kierując się Edmundem Husserlem i jego Ideen zu einer reinen Pha-norrięnologte (T. I, Halle 1913).

• Z powyższego spostrzeżenia wynikają cztery pytania: czego oczekują badacze religii od spotkania z fenomenologią filozoficzną? Jak przyjmują jej metody i argumentacje do swego własnego myślenia? Jaka decyzja wstępna warunkowała taki rodzaj recepcji? I co zyskali ze spotkania z fenomenologią filozoficzną dla swych własnych dążeń?

Bh. OCZEKIWANIA ^f RELIGIOZNAWCÓW ZE STRONY

FENOMENOLOGII I FENOMENOLOGICZNE „POJĘCIE ISTOTY” JAKO OFERTA METODYCZNA ......... ' '    "....... ..............^

Postępy filozofii i archeologii, historioznawstwa i badań etnologicznych w XIX wieku tak bardzo pogłębiły znajomość fenomenów religijnych i ich różnorodności, iż coraz trudniej było pozyskać przez abstrakcję pojęcie „religii”, które by zawierało tylko takie cechy, które się powtarzają w każdym zjawisku dającym się określić mianem zjawiska „religijnego”. Uzyskane w ten sposób pojęcie wydawało się albo zbyt zawężone tak, iż nie obejmowało wszystkich „cech religijnych”, albo też za ubogie w treść, by móc coś wnieść do porządku bądź też interpretacji tych fenomenów. Próby zdefiniowania pojęcia religii wydawały się zbyt dowolne; natomiast bezpojęciowy zbiór materiałów nie mógł go zaspokoić.

Na takim podłożu zrozumiałym się staje fakt, że religioznawcy z wielkimi oczekiwaniami zwrócili się do nowej metody filozoficznej, która obiecywała rozwiązać problem, jak możliwe jest tworzenie pojęć, będących czymś więcej, niż dowolnie stworzonymi schematami porządku, ale też czymś więcej, niż. zwykłą sumą wrażeń dających się odczytać z grupy zjawisk. Fenomenologia filozoficzna postawiła sobie zadanie wyłonienia z konkretnych, wciąż jeszcze indywidualnych zjawisk, postaci i struktury, która pozwalałaby zaistniały przypadek doświadczać jako przypadek swoistego rodzaju, jako przykład powszechności i to w takim sensie, że to co zostało dane w ogólności, której jest przykładem i przypadkiem, posiada,, swą istoteT zyskuje swoją trwałość i stałość. Jako ową trwałą strukturę, a nie jako sztucznie wyizolowany kompleks poszczególnych cech, opisywanych przez abstrakcyjne, tzn. oderwane pojęcie, należy ujmować „pojęcie istoty^, które fenomenologia chciała odsłonić w napotkanych zjawiskach.