Schaeffler Filozofia Religii9

absurdalne, jak upewnianie się, najpierw w sposób nie akustyczny, o istnieniu dźwięków, a dopiero następnie ich słuchanie. Domaganie się 'dowodów na istnienie Boga albo roszczenie pretensji do podważania wiary w Boga za pomocą środków naukowych lub metafizycznych jest • tak samo... absurdalne, jak domaganie się aby „najpierw w sposób racjonalny udowodniono istnienie kolorów, zanim będzie się je oglądać, dźwięków, zanim będzie się ich słuchać” (Scheler EiM, 257). Jedną generację później Eliade formułuje następujące zdanie: „Fenomen religijny (...) kreślić za pomocą środków fizjologii, psychologii, socjologii, ekonomii,‘"językoznawstwa, sztuki. jtd.,y:.ffznajda, ■zaprzeczyć_jpu. Zaś pozwolić umknąć temu — co jest w nim swoiste i nieodwracalne — znaczy pozbawić go charakteru sakralnego” (Eliade RuH, 11).

E) FENOMENOLOGIA REGIONALNA AKTÓW RELIGIJNYCH (NOEZY) I PRZEDMIOTÓW (NOEMATY)

Religioznawca, któremu chodzi o metodyczne podstawy jego własnej dyscypliny i filozof religii, który chce opisywać strukturę aktu religijnego oraz rodzaj bytu i rzeczywistości przedmiotów religijnych, ponownie dostrzegają swe własne zadania tam, gdzie Husserl buduje program rozwijania z fenomenologii ogólnej fenomenologii regionalnej. Przez wypracowanie specyficznie ustruk-turalizowanych form aktów i podporządkowanego tym aktom „regionu” (sfery) treści przedmiotowych, każda tego rodzaju fenomenologia regionalna konstruuje „swoistą naukę” i szkicuje ,J&śtatećżriy sens 'bytu* jej przedmiotów, oraz (...) wyjaśnienie jej metodyki” (Husserl Ideen 1,148).

Raz jeszcze należy podkreślić, że religioznawcy i filozofowie religii nie czują się wcale zobowiązani do uznawania husserlow-skiej koncepcji programu „fenomenologii regionalnych” za normatywną. Od czasu do czasu wypróbowywują ową teorię filozoficzną, czy i na ile, zdolna jest zaostrzyć spojrzenie na swoistość hierofanii, odeprzeć fałszywe alternatywy interpretacji (np. alternatywę „obiektywny” i „tylko subiektywny”) albo uczynić zrozumiałymi specyficzne cechy hierofanii, które dotychczas uchodzą za trudne do zrozumienia.

2. FENOMENOLOGIA RELIGII JAKO NAUKA

O PRZEJAWIANIU SIĘ ŚWIĘTOŚCI —

POZYCJE, PROGRAMY I ROZWÓJ

A) Świętość i sensus numinis —

PROBLEM POSTAWIONY PRZEZ RUDOLFA OTTO

Jeśli spróbujemy uwypuklić husserlowski program Region und Kategorie prdtendierier Gegenstdnde (Slera i kategoria przedmiotów pretendujących; Husserl Ideen I, 340), które jako nclema-Ły przyporządkowane są religijnej noezie, wówczas ^ można zą Rudolfem Otto sferę tę nazwać sferą numinosum, a przewodnią kategorię określania przedmiotów numinotycznych ująć jako kategorię „świętości” (por. tytuł książki OTTO HL). Jeśli natomiast będziemy szukać, zgodnie z zadaniami postawionymi przez Husserla, owego „podstawowego rodzaju świadomości pierwotnej” (Husserl Ideen I, 340), podporządkowanej szczególnej sferze przedmiotów, wówczas można, znowu za Ottem, użyć tu pojęcia sensus nurrńnis (por. tytuł książki Otta GdtJ).

Religijna noeza jest w swej strukturze określona przez, potrójne powiązanie przedmiotów. Akt religijny intenduje swój przedmiot jednocześnie w sposobi^^zeWn-ietwa i pojmowania go, praż,, w. sposobię jćzucia. Tak więc akt religijny .łączy jako pierwszą antytezę momenty racjonalności i irracjonalności. Dlatego też książka Rudolfa Otto Das Heilige nosi podtytuł O elementach irracjonalnych w pojęciu bóstioa i ich stosunku do elementów racjonalnych (Ober das Irrationale in der Idee des Gotlichen und sein Verhdltnis zum Rationalen). W aktach czut cia łączą się fascynacja, urzekająca atrakcyjność wzniosłości i za-l chwytu z przerażeniem, z poczuciem odtrącenia przez monstrum *To połączenie fascynacji z przerażeniem tworzy drugą jedność"* antytez w akcie religijnym. W akcie nazywania i rozumienia łączą się znowu po raz trzeci dwa przeciwstawne dokonahiatr^d- ^ no z nich skierowane jest na progresywne wyjaśnianie pojęć, aby zapobiegać 'irracjonalizmowi* czczej gadaniny, przez sprawdzone 'zdrowe’ nauki” (Otto HI., 72); drugie, równie intencjonalne, kończy się jednak zamilknięciem przed. Bezimiennym- i Niepojętym;.. ..„Jako 'zupełna inność’ pozbawia się (świętość) wszelkiego mówienia” (Tamże, 71).

93