Schaeffler Filozofia Religii5

do..." jest wówczas, jak sądził Scheler, prawem istotowym historii religii.

Zaś filozofia transcendentalna, która obeznana jest z dialek-. tyką rozumu ,w jego użyciu zarówno teoretycznym, jak też praktycznym i pojmuje rozwiązywanie sprzeczności, w które z konieczności wikła się rozum, jako treść nadziei, może uwolnić fenomenologię od niehistorycznego sposobu rozważań. „Podstawowe prawo fenomenolgiczne” przyjmuje wówczas następującą postać: ścisła korelacja między noezą i noematem domaga się, by przy kwalitatywnie nowej treści hierofanii załamała się stara forma myślenia i poglądowości (ponieważ nowego wina nie można wlewać do starych bukłaków) i by świadomości, iż ujrzała ona „nowe światło”, odpowiadało doświadczenie, że własne oko zostało otwarte w „nowy sposób”. Przednjoty — niezależnie od tego, czy ukazują się zmysłowo, czy też ujmowane są w myślach, Jawią się w wytworach fantazji czy snach, bądź też są koncypo-. Jwane jako cele działania — należą do „regionu istoty” przedmio-j tów specyficznie ^eUgijaychJylKo^wSwczaś, gdy charakteryzować iśię będą tym, że najpierw będzie się w nich doświadczać „ośle-i piającego światła””'woSecT którego ludzkie ucho i oko „utracą . zdolność słyszenia i widzenia”, i że w drugiej fazie. _;w tych sa-|mych; przedmiotach odzwierciedli się'.    Bświęęającę”,

w którym cała rzeczywistość doświadczana przedstawi się czło-'

wiekowi w nowy sposób, f^kty intencjonalne — czy będą to akty poglądowe i myślowe, czy też akty czucia i chcenia — są tylko wówczas aktami „religijnymi”, jeśli dokonywane będą w ten spo^ sób, że same rozbiją się o nowy przedmiot, by powierzyć się ..z.nadzieją, odfeudowię, swej intencjonalności poprzez, ten sam ... przedmiot. Tak więc akt religijny nosi w swej strukturze piętno nadziei w doświadczeniu rozbicia; przedmiot religijny jest jednak tym, który „uśmierca i ponownie ożywia”. Tę strukturalną właściwość wykazują religijne akty i przedmioty we wszystkich pozostałych różnicach form aktów i sfer przedmiotowyćh. WypS^J wiedź obiektywna: „To Pan: daję śmierć i życie” (1 Sm 2, 6) i wy- f. powiedź własna „Me umrę, lecz będę żył i głosił dzieła Pańskie” ł (Ps 118,17) w języku religijnym pozostają w ścisłej korelacji \ względem siebie: są doskonałym przypadkiem - -zastosow ani a ko-i relacji noematu i noezy w dziedzinie, religii.    ,,. j

F) STOSUNEK DIALEKTYCZNY MIĘDZY RELIGIJNĄ NOEZĄ

I RELIGIJNYM NOEMATEM

Spojrzenie porównawcze na różnorodne sposoby stawiania pytań, próby Rozwiązań i metody filozofii religii wykazało w rezultacie, że filozofia religii na bazie teologii filozoficznej (zwłaszcza w jej postaci filozoficzno-transcendentalnej) ma pierwszeństwo odnośnie zaostrzonej świadomości swej metody; analiza języka religijnego nadaje się lepiej niż inne formy filozofii religii do wypracowania kryteriów do wyboru i oceny fenomenów religijnych; fenomenologia religii ma jednak przed innymi formami filozofii religii pierwszeństwo pod względem zdolności do odpowiedniej interpretacji tej pełni zjawisk religijnych, które mogą być opisywane w naukach religioznawczych i wyjaśniane w filozofii religii pod względem ich formy i treści. Udaje się jej to przez wykazywanie specyficznego stosunku między aktem religijnym a jego przedmiotem.

Takiemu stanowi rzeczy odpowiadało sformułowanie skąpego programu, stanowiące przejście od przeglądu porównawczego do przeglądu systematycznego. Metody filozoficzno-transcendental-ńej 'nauki o Bogu zastosowane na przykładach, których specyficznie religijny charakter może być wypracowany przez analizę języka religijnego, przygotowują dopiero założenia do odpowiedniego opracowania tematów, które stawia sobie fenomenologia religii (p. wyż. str. 173). O zaostrzeniu świadomości metodycznej w filozof iczno-transcendentalnym sposobie mówienia o Bogu, jak też o kryteriach religijności, dających się pozyskać przez analizę języka religijnego, była już mowa (p. wyż. b i d). W ten sposób pozostaje na koniec zapytać, czy na tej drodzę^rzęczywjście można (tak'jak się degaoćźeku je) uzyskać dostęp do filozoficznej fe-nomen ologii religii.

pewnością jednak znacznie zostałyby przekroczone ramy jednego tomu podręcznika, gdyby chciano szczegółowo wykazać, w jaki sposób fenomenologia religii, odpowiadająca temu programowi, dochodzi do całej gamy swych tematów. Jednakże przedstawione tu rozważania doprowadziły do wyraźniejszego ujęcia strukturalnej swoistości korelacji między religijną noezą a religijnym noematem. Ujmując krótko można powiedzieć, że korela-

189