IMGx93

i funkcje współdziałają ze sobą i to w sposób potrójny: mogą się wzajemnie kompensować, przeciwstawiać lub też tworzyć syntezę² . Jeżeli dominuje po stawa ekstrawertywna, wtedy następuje kompensacja tłumionej introwersji i odwrotnie. Podobnie ma się sprawa z funkcjami: gdy dominuje funkcja myś-lenia lub uczucia, wtedy w podświadomości może dominować sfera irracjonalna intuicja i wrażenia. Zasadniczo - stwierdza Jung - tylko jedna funkcja jest dominująca, pozostałe są podrzędne. Przy dominującej funkcji myślenia nie może obok niej występować funkcja uczucia, jest ona bowiem przeciwstawna do funkcji myślenia, może jednak obok funkcji myślenia wystąpić funkcja wrażeniowa* \

Ekstra- i introwersja są określone bardzo wieloma cechami. C. (i. Jung wymienia dwa tysiące cech. które wskazują na te dwie zasadnicze postawy, natomiast J. P. Guilford wymienia aż 35 tysięcy cech²⁶. Guilford operuje bardzo ogólnymi cechami, tymczasem Jung wylicza bardzo zasadnicze, elementarne cechy. Tym, co odróżnia w tej materii Guilford'a od Junga, jest niewątpliwie zwrócenie uwagi na ekstra- i introwersję społeczną i emocjonalną² . W ujęciu jungowskim ekstra- i introwersja mają swoje korzenie w głębokich warstwach psychiki; bardzo ważną rolę spełnia tutaj podświadomość. C. G. Jung nie mówi nic o intensywności postawy.

Formacja postawy

W. Prężyna po omówieniu struktury postawy pyta o jej genezę²*. Nic poszukuje jej w podświadomych czy nawet nieświadomych układach psychiki, jak to czyni C. G. Jung, lecz nade wszystko w „relacyjności". Zaznacza, że psycholodzy, z wyjątkiem zwolenników teorii instynktów, są raczej jednomyślni, że postawy nic są dziedziczne. Postawa jest nabywana, może być owocem intensywnej pracy nad sobą, mozolnych, twórczych przemyśleli. Zachodzi również niebezpieczeństwo bezkrytycznego przyjmowania określonego modelu postawy. W. Prężyna wylicza za G. W. Allportcm kilka istotnych faktorów, które mogą wpływać na formację postawy: 1. Integracja - polega na nagromadzeniu wiedzy oraz doświadczeń. Może ona ułatwiać - ale również utrudniać - proces nabywania wiedzy. Trudności w przedmiocie nauczania mogą spowodować negatywną postawę wobec danego przedmiotu. 2. Dyfcrencja to pewien

²⁴ Por. tamże. s. 561-564.

Por. tamże, s. 440-443.

^Jn Por.: H. B r a n d. The Siudy of Penonaltty, New York 1954, %. 234.

²⁷ Por,: O. W. A11por t, PersonalUy: A Psychohgical lumpreiaihn. New York 1937.». 421.

" Por. Intensywność, s. 34-41.

25