int prezent2

Dieta

■    Tłuszcze, mięsa (zwiększają):

-    rac )C<U gnjbetp

■    Owoce, warzywa (zmniejszają):

-    R»k (W

-    tek krtani

-    tek (motto

-    tekprrełyku

-    tek

-    tek jelta ęufceęo

-    tekpęchena rmocrre^o

-    tek uyjti rxt?t

■    Snc^y sę. r»0wuirc<r*» «K*-sro ipwi nwiyw i omoocm ikm ipc*roX^X c6*ucra> z-K Ncćc*c>rxKc no rorr^wyy rl^irrro o 20Vt

• Pełne ziarna zbóż i błonnik (zmniejszają):

-    rak Jelta j-ube^a

■    Otyłość (zwiększa):

-    rjkn«v<mf/ijn

-    iak;>ttag-ut>>9>

-    raketenr

-    rek wbefiykfl iórcKMtgo

Profilaktyka w postaci zmiany zasad żywieniowych

■    Spożywanie dużej i'ośa cwooów i świeżych wary,w. Niektóre o.vo:e (ni.in. cytrusowe) warzywa (czosrok, cytrusy, pomidory) $ą szaegoloe zalecane

■    Dodatkowym źródłem włókien — poza owocami i warzywami— IMwinny być jak najmniej przetworzone rama zbóż.

■    Spożywanie łatwo przyswajalnych, przetworzonych źródeł węglowodanów powinno być ograniczane;

■    Ograniaeróe spożycia tłuszczu l męsa aerwweęo:

■    Dostosowanie ilości spożywanych kalorii i aktywności fizycznej do wymogów zachowana właściwej masy ciała;

■    Unikanie soli I pokarmów konserwowanych, ctównie chodzi o produkty peklowane w solach i produkty wędzone

■    Ograniczanie spożycia alkoholu

■    Nic za'eca się suple mentacjl (w.tarmy i mikroelementy powinny znajdować sięw prodUktadi naturalnych).

Nowotwory tytoniozależne

■ Wzrost umieralności na nowotwory złośliwe u mężczyzn w Polsce spowodowany jest głównie ze wzrostem liczby nowotworów tytoniozależnych:

-    nowotwory złośliwe jamy ustnej,

-    gardła,

-    przełyku,

-    pęcherza moczowego,

-    nerki,

-    trzustki

Założenia badań przesiewowych

■ Masowe badania przesiewowe powinny spełniać kilka

podstawowych warunków:

-    Skrining powinien dotyczyć chorób o wysokich wskaźnikach zachorowalności

-    Test powinien być prosty, tani i cechujący się wysoką czułością i swoistością. (Czułość testu jest to cecha mówiąca o zdolności testu do wykrycia choroby, swoistość testu to cecha mówiąca o zdołnośd testu do identyfikacji osób zdrowych).

-    Skrining powinien obniżać wskaźnik umieralności dla określonego nowotwór

-    Powinny być dostępne skuteczne metody leczenia wykrytego nowotworu.

-    Koszty powinny być społecznie akceptowalne.

■ Amerykańskie i europejskie zalecenia dotyczące skriningu onkologicznego dość istotnie się różnią. Wynika to w dużej mierze z możliwości ekonomicznych oraz uwarunkowań prawnych i systemowych. Komisja Unii Europejskiej opublikowała niedawno zadania dla krajów członkowskich, które zawierają tylko te badania, które przynoszą istotny efekt zdrowotny. Powinniśmy czerpać zasady z tych zaleceń, ponieważ próby realizacji w te) chwili w Polsce zaleceń amerykańskich są z góry skazane na niepowodzenie.

Rak piersi

■ Badania profilaktyczne:

-samobadanie

-    Kliniczne badanie piersi, czyli wykonywane przez przeszkolony personel,

-    Ultrasonografia młode kobiety

-    Mammografia; kobiety w wieku 50-69 lat, co 2 lata.

•    Amerykańskie Towarzystwo Walki z Rakiem zaleca coroczną mammografię połączoną z klinicznym badaniem piersi, u wszystkich kobiet po 40 roku życia.

•    Program brytyjski: mammografia: co 3 lata tylko kobiety w wieku 50-64 lata.

Badanie piersi

pacjentek.

Badanie piersi przy uniesionych rękach jest zalecane. Badanie przy rękach opuszczonych nie wykazało nieprawidłowości, które to byty i.n.1 r.'ira nn unosu i»aui.nvk-

Mammografia

■    Przyjmuje się, że zmniejszenie umieralności z powodu raka piersi w wyniku skriningu mammograficznego wynosi 20-25%, a dla osób w wieku 50-69 lat ten zysk jest oceniany nawet na 30-40%. Liczby te są ostatnio przedmiotem kontrowersji i specjalistycznych dyskusji, Jednak niezależnie od tych wątpliwości organizacje zajmujące sie walką z rakiem powszechnie uznają wartość tego badan a dla osób w wieku 50-69 lat.

■    Mammografię u kobiet w wieku 40-50 łat należy zawsze rozważać w przypadku występowania czynników ryzyka (rak piersi u bliskich krewnych, nosiciele genu BRCA1, BRCA2, występowanie innych nowotworów u danej osoby i związane z tym wcześniejsze leczenie onkologiczne)

■    Mammografia nie cechuje się 100-procentową skutecznością (czułość 90%, swoistość 60%)

Rak szyjki macicy

■    Badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy polegają na badaniach cytologicznych wymazów z ujścia zewnętrznego kanału szyjki macic/.

■    Komitet ekspertów zaleca masowe badania kobiet w wieku 30-60 lat co 3-5 lat.

■    Skrining cytologiczny szyjki macicy jest niemalże optymalną metodą badań przesiewowych — stosunkowo niedrogą i zarazem skuteczną (zmniejszenie umieralności na raka szyjki o 50-70%).

■    Najbardziej efektywne jest coroczne badanie całej populacji prowadzene od rozpoczęcia aktywności seksualnej aż do starości, jednak juz nawet jednorazowe badanie cytolog czne ma znaczącą wartość — wykonywane u kobiet w wieku około 40 lat może zmniejszać istotnie umieralność na raka szyjki madcy. Przy braku Środków lepiej się zatem ograniczyć do organizowania masowych badań kobiet w wieku 35-55 lat oo 5 lat, nTz rezygnować z tego skriningu

■    Należy zwracać uwagę na poprawne pobranie materiału z kanału szyjki i na jego właściwą ocenę, gdyż w przypadku nieprawidłowości taki skrining może być nieskuteczny

Rak jelita grubego

Pacjenci z negatywnym wywiadem rodzinnym w kierunku raka jelita grubego:

■    Badanie kału na krew utajoną (tray nófne próbki kału) co 1-2 lata u pacjentów SO -74 rok rycia / rcklosigmslaiskopla (PSS) co S lat, począwszy

■    lub

■    Ktfonoskopa co 10 lat

■    lub

■    kontrastowe rentgenowskie badanie leita z barytem z wykorzystaniem metody podwójnego kontrastu co 5-fO lat

» Corcone badane por rectumne jest testem stosowanym w badamadi przesiewa wych. Badania opubikowane w ostatnich latach nie wykazały wpływu badan per ieitum stosowanych jako przesiewowe na zmniejszenie umieralności na raka odbytnicy i crqamzaqe zajmujące się walką z rakiem wycofały je z zaleceń dotyczących śkrinngu. Na zmienia to roi tego badania w rozpoznawaniu raka odbytney — u każdego chcoeęo z objawami mogącymi -wskazywać na nowotwór odbytnicy należ/ wykonać badanie palcem przez odtr/t.

■    Pacjenci z Jednym krewnym pierwszego stepnia z rakiem jelita g-ubego

- Jak wyżej, ale począwszy od 40 f-ż.

Badania profilaktyczne (USA)

■    Pacjenci z wrzodziejacym zapaleniem jelita grubego

■    Kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania w kierunku dysplazji co 1-2 lata począwszy od 7 do 8 roku po stwierdzeniu zapalenia całej okrężnicy, lub od 12 do 15 roku po rozpoznaniu lewostronnego zapalenia okrężnicy

Badania profilaktyczne u osób z grup ryzyka (USA)

■    Pacjenci z rodzinnym niezwiązanym z polipowatością rakiem jelita grubego (HNPCC) w wywiadach

■    Kolonoskopia co 1-3 lata, od 21 r.ż. Rozważyć badania genetyczne

■    Pacjenci z zespołem polipowatości rodzinnej (FAP)

■    FSS lub kolonoskopia co 1-2 lata od okresu dojrzewania

■    Poradnictwo genetyczne