j polski1

74 H MATURA

samej reklamy; reklama liczy, nie bez racji, na nasz naturalny konserwatyzm, na to, iż mieć będę poczucie, że już znam mydło Cud, nawet jeśli go wcale nie znam.

10.    Z tego, że kłamstwo bywa dopuszczalne i że można kłamać w dobrej sprawie, nie należy jednak wnosić, że wolno nam polegać na formule „kłamstwo jest czasem dobre, czasem złe”, bo taka formuła jest na tyle mglista, że może praktycznie wszystkie nasze kłamstwa usprawiedliwiać. Nie wynika także, że można od początku wychowywać dzieci w tym duchu. Bezpieczniej jest raczej uczyć dzieci, że kłamstwo jest po prostu niedobre, bez wyjątku, aby w ten sposób zaszczepić im odruch, mocą którego będą przynajmniej czuły się nieswojo, kiedy kłamią.

11.    Jeśli jednak absolutny zakaz kłamania jest zarówno nieskuteczny, jak niekiedy sprzeczny-z innymi, ważniejszymi przykazaniami, jak znaleźć ogólną zasadę dopuszczalności kłamstwa? Ogólnej takiej zasady, niezawodnie rozstrzygającej każdy przypadek poszczególny, powtarzam, nie ma. Wolno jednak pokusić się o pewne morały, które mogą być pomocne.

12.    Pierwszy morał jest taki, że należy czynić wysiłek, aby nie kłamać samemu

.'--i

sobie, a więc m.in., gdy się kłamie, wiedzieć, że się kłamie. Samo-oszukiwanie t jest osobnym i ważnym tematem, który jednak muszę tu odłożyć na bok. Dość -i powiedzieć, że gdy kłamiemy i sądzimy, że czynimy tak w dobrej sprawie, | powinniśmy wiedzieć dokładnie, że tak wdaśnie jest. Powinniśmy, po wtóre, f pamiętać, że nasze samousprawieclliwienia i nasze pojęcie o „dobrej sprawie” co ma kłamstwo czcigodnym uczynić, są zawsze podejrzane, jeśli „dobra sprawa” jest po prostu naszym prywatnym interesem. Możemy, po trzecie, f pamiętać o tym, że kłamstwo nie jest moralnie dobre również wtedy, kiedyjerO dopuszczalne albo wręcz zalecone w imię ważniejszych dóbr.

13.    Po czwarte, dobrze jest wiedzieć, że kłamstwo często szkodzi innym, ale jeszcze Jf częściej szkodzi kłamcy, bo go wewnętrznie pustoszy.

14.    Pamiętanie o tych regułach nie sprawi, byśmy się stali - czy większość z nas.żłj świętymi i bezgrzesznymi, nie zniszczy też kłamstwa na świecie, ale mó|e|| nauczyć nas ostrożności w używaniu broni kłamstwa, nawet gdy użyć jej trzeb, 11,

Leszek Kołakowski, Mini-wyklady o maxi-sprawach, Kraków i®'

Zadania do tekstu

1. Jaką funkcję przede wszystkim pełni tekst? A. Informuje o problemie.

B?) Kształtuje poglądy.

C.    Wyraża emocje.

D.    Zachęca do działania.

Jakie znaczenie - dla wymowy pierwszego zdania tekstu - ma wtrącenie: by tak rzec?

0-2 p.

3.    Na czym polega różnica między kłamstwem motylka i osy, o których autor pisze w 1. akapicie?

0-1 p.

4.    W akapicie 2. Leszek Kołakowski dystansuje się od bezwzględnego nakazu mówienia prawdy. Jak swoje stanowisko uzasadnia?

0-1 p.

5.    Na podstawie akapitów od 2. do 3. nazwij trzy obszary ludzkich działań, w których Kołakowski uważa kłamstwo za naturalne.

0-1 p.

6.    Jaką różnicę dostrzega Kołakowski między kłamstwem rządów a kłamstwem lekarzy?

0-1 p.

7.    Jaka relacja treści akapitów 3. i 4. uzasadnia użycie przez autora sformułowania: co więcej, rozpoczynającego akapit 4.?

0 lub 2 p.

8.    Jaką funkcję w kompozycji tekstu pełni akapit 6.?

0-2 p.

9.    Leszek Kołakowski wymienia dwa sposoby kłamania: kłamstwo wprost oraz przez przemilczenie. O które z tych sposobów kłamania ociera się dyskrecja?

0-1 p.

10.    Sformułuj przytoczony przez Kołakowskiego argument, o którym w akapicie 8. pisze on, że nie jest nierozsądny, ale nie jest przekonujący?

0-1 p

11.    Jakie znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa ma zaufanie?

o-i p.

12.    O jakim - psychologicznie uzasadnionym i wykorzystywanym w reklamie - zachowaniu człowieka mówi się w akapicie 9.?

0-1 p.

13.    Wyjaśnij, dlaczego sprzedawanie wody z kranu w opakowaniu, które głosi, że jest to niezawodne lekarstwo na raka jest karane, natomiast wolno głosić, że mydło Cud [...] jest najlepsze na świecie.

0-2 p.

4- Leszek Kołakowski mimo wszystko jednak twierdzi, że nie należy kłamać. Podaj trzy argumenty, którymi uzasadnia swoje stanowisko.

0-3 p.