jpg026(1)

25

powierzchni czynnej w stosunku do światła z jednej strony i do osmotycz-nego pobierania soli biogennych i wymiany gazowej z drugiej strony, a w przypadku roślin heterotroficznych powiększanie powierzchni czynnej, zdolnej do osmotycznego pobierania rozpuszczonych substancji organicznych. Zwiększanie powierzchni organizmu niesie za sobą również skutki ujemne w postaci wzmożonego narażania żywej substancji na wpływ szkodliwych czynników siedliska, często ulegających sporadycznym lub rytmicznym zmianom, jak np.: temperatura, światło, ciśnienie osmotyczne, odczyn itp. Za adaptację w stosunku do tych czynników należy uznać częściową izolację organizmu i tworzenie własnych mechanizmów regulujących.

Na poziomie monadowym „zwierzęcym” organizmy dzięki możliwościom aktywnego ruchu są zdolne do wyboru siedliska sprzyjającego określonym funkcjom, w czym są im pomocne taksje (foto-, chemo- itp.), ale stadium palmeloidalne oraz postać kapsalna plechy sąjuż zjawiskami wskazującymi na tendencje do uniezależniania się _od warunków siedliska i stabilizacji warunków wewnętrznych organizmu./W rozwoju „roślinnych” plech mona-dowych pojawia się zjawisko osłaniania powierzchni komórek w przeciwstawieniu do „nagich” komórek zwierzęcych. Być może jest to związane z pobieraniem z otoczenia, dzięki doskonaleniu fotosyntezy, głównie prostych związków mineralnych, dla których „osłony” nie stanowią istotnej bariery.

Pojawiają się osłony w postaci pogrubionej periplazmatycznej pelikuii (np. Euglenophyta), w postaci inkrustacji mineralnych (np. Coccolitinales) lub w postaci osłonek (tunica) i domków (theca), jak np. u Haematococcus, Chrysococcus, Trachelomonas, Dinobryon, Mallomonas, Ceratium, Peridi-nium itd. U monadowych zielenic (VoIvocaIes) pojawia się celulozowa ściana komórkowa. Stała, właściwa ściana komórkowa u postaci monadowych, rizopodialnych i kapsalnych, pojawia się w stadium cysty, której wystąpienie w ontogenezie jako stadium przetrwalnikowego jest w dużej mierze reakcją organizmu na zmienność czynników zewnętrznych. Utrzymanie się ścian komórkowych w stadium pełnego rozwoju wegetatywnego doprowadziło do powstania najprostszych plech typowo roślinnych, to znaczy postaci kokkalnych, a z nich, w dalszym rozwoju, plech cenobialnych, cenoblastycznych i poli-blastycznych. Konsekwencje tego istotnego „skoku” w ewolucji komórki i plech znajdujemy w licznych zmianach strukturalnych, spośród których bardzo ważne było wytworzenie wodniczki centralnej jako wewnętrznego środowiska regulującego przebieg procesów metabolicznych, w pewnym stopniu niezależnie od zmiennych czynników zewnętrznych. Równocześnie ściany komórkowe ograniczały mobilność organizmu i prowadziły do statycznego,

* - ZAf**S FŁOGENEZY.