Klasy i warstwy społeczne cz 1

3. Klasy i warstwy społeczne

Klasami społecznymi są nazywane podstawowe grupy w społeczeństwie. Klasy społeczne różnią się między sobą rolą i pozycją ekonomiczną. Są grupami o charakterze ekonomicznym. Tak właśnie są identyfikowane i charakteryzowane klasy w nowożytnej myśli społecznej. Przykładem tego jest liberalna wizja społeczeństwa doby wolnokonkurencyjnego kapitalizmu, autorstwa brytyjskiego przedstawiciela ekonomii politycznej Adama Smitha. Analiza źródeł dochodów poszczególnych grup umożliwiła mu rekonstrukcję klasowej struktury społeczeństwa kapitalistycznego. Każdy czerpie dochód ze źródła, które jest jego własnością: rentę z ziemi, zysk z kapitału, płacę z pracy. W świetle teorii Smitha podstawowymi klasami społeczeństwa kapitalistycznego są: klasa właścicieli ziemi uzyskująca dochód z tytułu jej dzierżawy, klasa kapitalistów osiągająca zysk z kapitału i klasa robotników żyjąca z płacy.

Pod koniec XVIII stulecia pojęcie klas społecznych upowszechniło się w porewolucyjnej Francji. W sposób systematyczny posługiwał się nim Franęois Babeuf (czyt. babef), przedstawiając społeczeństwo francuskie w kategoriach antagonizmu klasowego, który przejawia się w walce pracującego ludu (zwłaszcza proletariatu) z bogatą burżuazją. Z kolei francuski myśliciel Claude H. Saint-Simon (czyt. sę simą) w swojej koncepcji struktury społecznej wyróżnia klasę przemysłową i klasę pracujących, które są związane z cywilizacją industrialną, przeciwstawiając je klasom próżniaczym, korzystającym z resztek przywilejów stanowych.

Pojęcie klasy społecznej rozpowszechniło się w XIX stuleciu w teoriach struktury społecznej, manifestach ideologicznych i programach politycznych. Wielką rolę w tym zakresie odegrał ruch robotniczy. Do Smithowskiej koncepcji klas jako grup o charakterze ekonomicznym nawiązywał Karol Marks. Charakteryzując klasy, bierze on pod uwagę trzy kryteria ekonomiczne: stosunek do środków produkcji, źródła i rozmiary dochodów, miejsce i rolę w społecznej organizacji pracy. Struktura klasowa jest więc układem trzech rodzajów stosunków: własnościowych, dystrybucji i społecznego podziału pracy.

Marksizm posługuje się dychotomicznym modelem struktury klasowej. Specyficzny dla marksizmu sposób ujmowania klas polega na skrzyżowaniu trzech podziałów dychotomicznych: klasy posiadające - klasy nieposiadające, klasy niepracujące - klasy pracujące, klasy korzystające z pracy najemnej - klasy nie-korzystające z pracy najemnej. W wyniku potrójnego podziału dychotomiczne-go uzyskuje się charakterystykę klas przeciwstawnych, zajmujących biegunową pozycję w strukturze klasowej. Kapitalista posiada środki produkcji, nie pracuje i korzysta z pracy najemnej. Robotnik nie posiada środków produkcji, pracuje i nie korzysta z pracy najemnej. Jest on wprawdzie wolny osobiście, ale zależny ekonomicznie od kapitalisty. Brak własnych środków produkcji zmusza go do podjęcia pracy najemnej, by zdobyć niezbędne środki do życia.

39

.vww.wsip.com.pl