ksiazka6

mi percepcyjnyml najmłodszych odbiorców pozwala nu sformułowań i o tezy nustępująccj: literackie opracowania wątków folklorystycznych nio powinny (naruszać najistotniejszych wlaściwośoi świata przedstawionego w ludowej bajce, niszczyć specyficznych sensów jej poszczególnych motywów, niweczyć schematu fabularnego- Muszą ono jk> prostu respektować konwencje baśniowe, o ile autor nie dąży w sposób świadomy do siKirodiowania tekstu ludowego czy tuż do osiągnięcia efektu groteskowego. 7, dużą zatem ostrożnością i krytycyzmem przyglądać się należy różnego rodzaju innowacjom i uzupełnieniom wprowadzanym przez autorów w procesie artystycznej obróbki przekazu o genezie ludowej.

Stosunkowo najmniej zastrzeżeń budzą zmiany i uzu-IKiłntanla dotyczące „detali" opowieści. Postępująca urbanizacja, a takie coraz wyraźniejszo wycofywanie .się aktywnej tradycji folkloru do obszarów „skunoe-nowych" sprawiają, iż dla dziecka miejskiego nawet nazwy niektórych sprzętów czy narzędzi używanych na wsi mogą okazać się niezrozumiale. Również zmiany dotyczące np. sposobu, w Jaki pokonują bohaterowie bezkresne przestrzenie, wyglądu niezwykłych pomocników czy rodzaju magicznych przedmiotów oiłe naruszają zasadniczych właściwości bajkowej narracji, a nawet — Jeśli nic przeciwstawiają się zasadom sto-sownoócl i dobrego smaku przez „uwspółcześnianie" vn wszelką cenę — mogą uatrakcyjnić prezentowany wątek, przybliżyć go dzisiejszemu czytelnikowi, a także wzbogacić pod względem estetycznym. Tego typu przekształcenia zdarzają się zresztą także w folklorze, dotyczą bowiem tzw. zmiennych elementów bajki służących, zdaniem Proppo, określeniu, kto i w jaki pctób realizuje poszcz ogólno funkcjo tworzące schemat morfologiczny bajki >®.

Hardziej dyskusyjno wydają się uzujwlnionin i róż-

nogo rodzaju inkrustacje, za pomocij których rozbudowuj.’! autorzy schemat fabularny utworu. Bajka ludowa w swej naturalnej postaci (tzn. przekazywana ustnie, w gronie dobrze znanych słuchaczy) była utworem krótkim, zwartym kompozycyjnie, w którym użyte zostały najprostsze, powiedzieć można - asccp-tyczne formy i środki językowo, charakterystyczne dla odmiany ustnej Jeżyka. W baśni literackiej natomiast bedgeej utworem „do czytania" prymityw i zgrzebność ludowej narracji mogły zostać zastąpiono o|xnvćadunicm bardziej rozwiniętym i rozbudowanym. Ołjf.cTwacJa osobliwości warsztatowych kilku najpopularniejszych autorów zajmujących się artystyczno adaptacji) wątków folklorystycznych }>ozwala na wyliczanie kilku zasadniczych .‘.jwiob/łw rozbudowywania narracji. Służi) temu przede wszystkim opisy oraz rozbudowane niekiedy znacznie fragmenty opowiadania informacyjnego. Dotyczy one osób występujących w bajce, tła zdurzeń, przestrzeni, w której poruszają się l>ohnterowłe. I tak mały czytelnik w miejscu lako-nkvncj, typowej dla folkloru Informacji, że np. boha-terka była jedyni) córki) wdowy, otrzymuje w utworze W. DobaczcwskicJ rozbudowane opowiadanie informacyjne:

„W chacie mieszkała uboga wdowa. Miała córkę Marysię, krówkę łaclatę, dwa za goi vk i pola i ogródek chwastem porosły. Póki Marysia dzieckiem maleńkim tuż przy ziemi drop ta la, źle się działo w chacie za wsii). Wdowa słaba, chorowita Jakoś sobie poradzić nie mogła. Dopiero kiedy Marysia podrosła i do roboty się wzięła, odmieniło się wszystko nu dobre. Uwijała się po zagrodzie od świtu do nocy, a czego dotknęła - rosło Jej -pod rękg. Ogródek z chwastów opelła, grządki warzyw nasiała, nasadziła, nawet z pomocy dobrych ludzi pszenicy i ziemniakom dala rady" w.

Schematyczna w bajce ludowej postać bohaterki

81

iu;k* w    .