Kuhn

5-fcUłN _ft-5i2U<TUa/\ PEHOL.U:^ NAOjfOwyCH¹'

2. Droga do nauki instytucjonalnej

srminu „nauka instytucjonalna” (ang. normalscience) używam dla ozna-a badań wyrastających z jednego lub szeregu takich osiągnięć nauko-przeszłości, które dana społeczność uczonych aktualnie akceptuje i trak-ako fundament swej dalszej praktyki. Z tych podstawowych osiągnięć ..prawdzie rzadko w ich formie oryginalnej — zdają dzisiaj sprawę podręczniki, zarówno elementarne, jak akademickie. Przedstawiają one, zespół uznawanych teorii, ornawń^ wiejefllnb^wszystk^ ich udane zastosowania, konfrontując je z przykładowymi obserwacjami i eksperymentami.

Nim w począiKach XIX stulecia (a nawet jeszcze później, jeżeli chodzi o nowo powstałe dziedziny wiedzy) książki takie zostały spopularyzowane, zbliżoną funkcję spełniały prace wielu klasyków nauki. Fizyka Arystotelesa, Almagest Ptolemeusza, Principia i Optyka Newtona, Elektryczność Franklina, Chemia Lavoisiera czy Geologia Lyella oraz wiele innych dzieł wyznaczały w swoim czasie w sposób bezpośredni uprawnione problemy i metody badawcze w danej dziedzinie dla szeregu pokoleń uczonych. Nadawały się do tego celu, gdyż miały dwie wspólne cechy zasadnicze. Reprezentowany w nich dprobek_był cLpstatecznie oryginalny^ i ątrak-cyjny,_vąby na .tej podstawie po wstać, mogła.konkurencyjna wobec dotychczasowych metod działalności szkołą. Jednocześnie dorobek ten był na'

■tyle otwarty, że pozostawiał._nowej. szkole najrozmaitsze problemy do rozwiązania.

Osiągnięcia odznaczające się wskazanymi. cechami będę odtąd nazywał pamdygnmtamL Tęćmin ten pozostaje w ścisłym związku z pojęciem

/

Nauka instytucjonalna. Paradygmat 27

nauki instytucjonalnej. Chcę w ten sposób wyrazić, że pewne akceptowane i wzory współczesnej praktyki naukowej — wzory obejmujące równoc

śnie prawa^Jjeode^jzasi^so^ i wyposażenie techniczne — tworzą r

-del, z którego wyłania się jakaś szczególna, zwarta^- liadycja"'batferń~:

ukowych. Jako przykłady przytoczyć 'można ^-to,--co-historycy...nazy w astronomią ptolemeuszową (lub kopemikańską), dynamiką Arystotelesa (lub Newtona), optyką korpuskularną (lub falową) itd. Właśnie studiowanie paradygmatów, często o wiele bardziej wyspecjalizowanych niż te, które przykładowo wymieniłem, przygotowuje studenta do przyszłego uczestnictwa w pracach jakiejś naukowej wspólnoty. Wobec tego, że w ten sposób przyłącza się on do _vszkoły”, tj. do grupy, która uczyła się podstaw swej dyscypliny na tych samych konkretnych modelach, jego przyszła działalność rzadko kiedy doprowadzi go do wniosków zasadniczo sprzecznych z tym modelem w kwestiach podstawowych. Uczer których badania oparte są na wspólnych paradygmatach, podlegają swej praktyce naukowej tym samym regułom i standardom. Takie^wspć uczestnictwo i wynikająca"^niego jednomyślnością- niezbędnymi waru: kami nauki instytucjonalnej, tzn. ukształtowania się i trwania określonej

tradycji badawczej.    ___J

Wobec tego, że pojęcie paradygmatu będzie tu często używane w zastępstwie szeregu zbliżonych co do znaczenia terminów, musimy szerzej wyjaśnić przyczyny jego wprowadzenia. Dlaczego tym pierwotnym czynnikiem, który kształtować ma zawodową wspólnotę, ma być konkretne osiągnięcie naukowe, a nie rozmaite pojęcia, prawa, teorie i punkty widzenia, które mogą być z niego wyabstrahowane? W jakim sensie wspólny paradygmat jest dla studenta podstawową jednostką w jego rozwoju naukowym, i to jednostką, której nie sposób w pełni zredukować do jej logicznie składowych części, które mogłyby przejąć jej funkcje? Zagadnieniem tym zajmiemy się w rozdz. 5 i wówczas odpowiedź na powyższe i tym podobne pytania stworzy podstawę dla zrozumienia, czym jest nauką instytucjonalna i związane, z nią pojęcie paradygmatu. Ta bardziej ., abstrakcyjna analiza zależeć będzie jednak od uprzedniego przytoczenia przykładów paradygmatów i funkcjonowania nauki instytucjonalnej. Między innymi, obydwa omawiane pojęcia staną się jaśniejsze, jeśli weźmiemy pod uwagę, że pewien rodzaj prac badawczych obyć się może bez paradygmatów, a przynajmniej bez tak wiążących i jednoznacznych