Nadolski7

jemy na monetach bitych przez Bolesława Śmiałego. W idnieje tam postać konnego wojownika (chodzi zapewne o samego Bolesława, chociaż nie wiemy, o ile schematyczna podobizna odpowiadała oryginałowi !) zaopatrzonego we włócznię z proporcem i tarczę o kształcie wydłużonego trójkąta. Nie jest to na pewno forma ani najstarsza, ani jedynie używana. Analogie z krajów sąsiednich wskazują, że wcześniej niż tarczę trójkątną, a później na równi z nią, noszono u nas tarczę kolistą. Wewnętrzna strona obu rodzajów była wyposażona w rzemienne pasy, przez które wojownik przesuwał lewe przedramię. Dłoń pozostawała dzięki temu wolna, co miało doniosłe znaczenie dla powodującego koniem jeźdźca. Wykonywano tarcze z drewna, powlekając je zwykle skórą od strony zewnętrznej. Tę stronę zewnętrzną ozdabiały malowidła, które dopiero w przyszłości miały nabrać charakteru znaków herbowych.

Wprowadzenie dużej tarczy podlugowatej. w przybliżeniu migdałowatej, a potem trójkątnej, dokonało się w Europie łacińskiej w ciągu XI wieku i niewątpliwie miało związek ze stałym wzrostem znaczenia kawalerii. Ochrona* o takim kształcie doskonale nadawała się do zabezpieczenia jeźdźca, siedzącego na koniu. Wzrost wymiarów, a co za tym idzie, i ciężaru tarczy był przyczyną, dla której zaczęto zaopatrywać ją w^? dodatkowy pas przechodzący przez prawe ramię wojownika. Mimo tego ulepszenia wielka tarcza była na tyle niewygodna, żc rycerz starał się mieć z nią do czynienia tylko na polu bitwy, tuż przed samym starciem. W czasie marszu powierzał ją chętnie swemu pomocnikowi - giermkowi, któremu nie bez racji nadawano w średniowiecznej łacinie nazwę „scuti-ferus”, co właśnie znaczy „nosiciel tarczy". Nie było to jednak regułą. Misjonarze niemieckiego pochodzenia chrystianizujący Pomorze Szczecińskie na polecenie Bolesława Krzywoustego dzi-

49