niewolnicy01

Prawe ¹ Lano.iic7.nc 17 (19 '4) nr ? 4

JERZY KRZYNÓWT.K

GRANICE PRAfcFOSmO PRZY ACTIO EXERCIT<iRIA Praepositio¹ przy orno exercitoria¹ stanowiła podstawę o< powiedzialr.o-

P«x: tym określeniem należy rozumieć akt ustanowienia i powierzenia obowiązków¹. Możliwość sądowego dzianmia przeciwko ex: rcitcirowi była uzależniona od tego, czy działania magister r.avls (dale; jako m. n.j mieściły się w granicach praepositio. Jej granice określaj!) zatem ęran^;c< odpowiedział ności cAcrdtora, dlatego juryści klasyczni poświęcili wiele uw: gi zagadnieniu limitów praepositio. Z danych źródłowych nie wyłania sit jednak obraz jednolity. Z jednej strony w praepositio mieszczą się działania m.n. o charakterze przedmiotowym, wynikające z natury iocjs praeoosit onis dotyczące prowadzenia statku, z drugiej działania, które wyraźnie cb }te aktem woli dominu.r precyzują zakres uprawnień m.n. poprzez wsk zanic rodzaju negotiatio i czynności prawnych, które są m. n. dokonywać i ie może, mimo ich związku z rodzajem negotiatio. Generalne określenie 2ak esupraepositio znajdujemy w:

¹ Praepositio byłe najprawdopodobniej wymieniane w klauzuli edyktainej, jako. przesłanka odpowiedzialności eserritora za działania magister nar,’. Rekonstrukcji-, edyktu zob. O. t. e n e 1, Uas h.dutunt Perjmtuum, Leipzig 1927. prze trulc 1956, s. 257.

¹ W związku rozwojem i intensyfikacja handlu i transport! wodnego aclio rxerdiartamiędzy T w.p.n.e. a III w.n.e. r.dgrywala doniosłą rolę w < bracie prawnym. Transport tnorski i śródlądowy we wspomnianym okresie stal się je lny:n z głównych źródeł zysków. O roli i znaczeniu żeglugi w tyci okresie por.: A. I>: Porto, Impresa eollet:iva eschkno ,/rumager ‘In Roma ontica (U sec. a. C. -11 sec.d C ), Milan¹? I9H4 s. 170 i n.; F. FJe Marti n o, Wntschąftsgeschichte des al:en Rom 'Munchcm 1985, tłum. z wł., s. 356 i n.; A. ? a I m a Lesciuzione dci navkularia(o tro U / ed U Ii sec. w: AttjdfttrArcfldemifl dt SrienzR Morali e Poliłichn. Pfi (1976) s Hin.O konstrukcji, ładowności i rodzajach statków w starożytnym Rzymie zob. U. H oc km ft n,u, f.a navigazione nel ntondo antieo. Tłum. z riicrn.. Gar/anti 1988, ¹ 104 i n.; lamżc O rozmiarach i organizacji dowozu żywności do Rzymu, s. 112 i n.: O rozmiarach przewozu pasażerów droga morska, s. 133 i n.ihiindlu artykułami Jursusowymi.s. 119

1

Spornym zagadnieniem Jest czy wystarczy sama wola domini dla ustanowienia magister na\is ery też potrzebny jca'. także element „realny” w p< stfici powierzenia obowiązków. W przypadku statku laau pruepositionis stanowi rir.v, r, umieszczenie na nim magistra oraz jednostronne oświadczeniem woli o powierzeni i rr.u obowiązków rodzi skutki prawne. E. V a l i n o. Las ..acliones adiccticac qtta!Ua ’Ls y sus relaciones fanftwt m derrrhn rama on. AHDF. .17(1967), s. 157.