niewolnicy03

[4]

178

treścipraeposiilo, a nie osoba, klórci go udzielono. Dc zadań m.u. należałoby przede wszystkim utrzymanie statku w dobrej kondye i, any mógł on spełniać rolę środka transportu i przewozić inwaty. W ty n celu mógł zaciągać zobowiązania, które obciążały osobę i majątek ;xcrcitora¹. Wszelkie czynności, których dokonał m.n. kierując się cura t avis, rodziły odpowiedzialność armatora, który powierzył prowadzenit sLatku. Przykładowe wyliczenie takich czynności znajdujemy w pozostałe części cytowanego już fragmentu Ulpiana D-M.!.!,⁷:

.. [7.-/ est si ui emn rent praepositus sit], u! pi ta si ad enus vehendum

navis causa contractum re' impensurn est vel v quid nautac operarum

namiiit petent' *,

U!pian w lym fragmencie uzupełnia swoją wypowiedź zawartą w pierwszym zdaniu przytoczonego tekstu o egzeplifikaeje cf. ynności, które mieszczą się w treści praeposUio. Wprowadzający zwrot id est. . praepositus sit, należy uznać za po klasyczna glosę, jest ona nie tylko tautoU giq nic wnoszącą nowej informacji, ale rozbija gramatyczny i logiczny związek między pierwszym zdaniem tekstu a zawartą w nim egzem piifikacją. S igcruje, że wymienione przez Ułpiana czynności stanowią samodzielne treś •iowo rodzaje prunposi-iio. Tymczasem trudno sobie wyobrazić negotiatio, .lórego treść ograniczałaby się wyłącznie do naprawy statku Jurysta y.mieizaf do oddania kompleksowej natury praeposiliu, stąd najpierw okr jślił rodzaj negotialio do jakiego przeznaczony może być statek mlonus \ehe* dum. W tym kontekście trudno zrozumiały staje się zwrot ad omu rehendtm htaturn sir*. Prawdopodobnie w tekście Ulpiana było si adonus relumo on praepositus sit lub po prostu adonus ve.hendum ■/. domyślnym praepositus} terit z końca pierwszego zdania, a następnie wymienione locatio. jako pierws :y element treśd ad ot\us w.htctidum. Jeżeli tak wyglądałoby określenie rod: uju negotiatio, to dalej następowało przełożenie treści lego ekonomicznego określenia na rodzaje

konkretnych działań prawnych, których może dokonywać m n. Będą to przede wszystkim najem statku dla przewozu towarów (następujące a'ti-należy rozumieć jako kcniunkcję, a nie alternatywę¹⁵), z którym będą się łączyły: zakup niezbędnego wyposażenia statku, kontrakty zawarlc w związku 7. koniecznością naprawy statku (słowo reflcere obejmuje swoim semantycznym znaczeniem zarówno naprawy uszkodzeń i awarii jak i remonty zmierzające do zwiększenia wartości i użyteczności 3latku; te ostatnie znaczenie kryje się być może również pod terminem impemum¹⁶.) oraz rozliczenie z tytułu najmu pracy żeglarzy. Z wyjątkiem umów o przewóz towarów, pozostałe wynikają z natury loeus praeposiiionis. De Murtino ^    «u cuxcu.pi;.iivacji josi uuwv uysNusy.uy, przypi

suje jej jedynie diarak ter przykładowy, pozostawiający wiele do życzenia'^{2 3 4 5 6 7 8}. Zgodzić się należy z lezą. że ma on jedynie charakter przykładowy i 7. konieczności ogólnikowy. To wyliczenie miałoby jedynie ukierunkować czytelnika komentarza, poprzez wskazanie jakie typowe czynności mieszczą się w praepozitio. którego iacus jest statek handlowy. Widzimy, że większość wymienionych czynności należy do kategorii mieszczącej się w obowiązku rura nad statkiem powierzonej mm. Tekst uległ pewnym zabiegom redaktorskim, prawdopodobnie skróceniu.

Kolejnym źródłem, które dostarcza nam informacji o treści praepositio, jest 0.14,1,1,3 {Ułp. 2Kadet).

magistri autem Imponuntur locundbt r.avibus vei ad mer ces vei vcctaribt<3 conducendis»<mnanwnlis\'e emendis sed etiatnsi tnercibus emendis vel vender,dis fuerit praepositus, etiam hoc nominę obłigat excrcilorem^ls.

Tekst ten, z wyjątkiem rei ad rnerces...cunducendis uznawanego za glosę, uważany jest za autentyczny. Jurysta stwierdza, żc kapitanów statków

zu den Quelku des t

[5]

GRANICE I

^Hposmc

179.

1

Szczególną rolę odgrywała tu możliwość zaciągnij! ia pożyczki ad teficiendam

^1J F. Dc Ma i t i :i o. Studi stul'..actio exercitoria‘\ w: K wista dcl dirittu della naviga»one, 7,1 (1941); teraz w DirUrc prhioro e sot.ie j'roir.cina. Serilli dl diritto romano II, Diritto c societa' neirar.tica Roma. a cu:a • i A. dcirAgłi c Spagnuolo Viflorita, Roma s 149; oraz Lenże. Ancora suli’ actio exerci:oric". 1-abaco 4i‘J 95H); teraz w, Diritto pmcic esowta' rbmaro, s. 172. / u tor uważa za nic klasyczną tautologię idest ...praepositus sir. Egzeplifikacja, jego z< amcm pozostawia wiele do życzenia. Uznaje, że jędio ickstu pochodzi od Ulpia: a, reszta jest poklr,sye?.-uj przeróbką. Wskazuje na nicpoprawności gramatyczne : • lyłisiyezue. jako przesłankę uznania uuigiej części tekstu za poklasyczrą.

'* F. D e Marti n o, 4>ircra suli' ..actio esercituriu . s 174, uważa, zc słowa ad ouus vehcr.du/n odnoszą się do hcatum sit a nie do pras wsitio

2

H Hrumann - E Scckel, Jiandlexi

3

Rechts, 10 wyd., Oraz I IZ58, s. 45

4

¹⁶ K. Dc Martin o, Studisuit' „actio e.rercitcrta", s. 149, uważa impet,sur*i za dodatek pochodzenia poklasycznego, ponieważ impensa mogą dotyczyć jedyni;

5

rozliczeń wewnętrznych między magister ttavis a f.xf.rci(or i nic dają podsiawydo cal) e.rerńroria; J. Reszczyński, Impendere. Impensa, Impendiurr. 'Sulla terminologia filie spese in dirinc romano, SDHf 55 (1989), s. 230. ..Impcmlcrc potcv« p.w.

6

1‘armaiore o fczcrcitor misia, soprattutto per ii tcsUiuro delta nacvc e Parmamenlo di essa (D .20,4,5). II. II c u rn a n u - E. S e c k e 1, Handlexikon, s. 499. W rozważanym pizypadku jurysta prawdopodobnie n-.£ na myśli impetua, na kluic magister nait* zaciągnął pożyczkę.

7

; ■ F. D c Mani n o, Siudf suW.actio ax«rd:oric ‘, s. 149.

8

‘ * F. D e Martin cj, Studi suit',.adfo cxcriitoria", s, 148. za glosę uważa w! ud rnerces... conduCCndis, podobnie V. S c i a I o j v, w Dig. mit., S. S o l a z z i. w Riv Dir. Nav. ć< 1940), s. 249 O Lnngu, Sludi Sciierilo. 9. 587. Rcdcrżane jest również zakończenie sed ctiamsi ... obllgm cr.erdtarem stylistycznie źle s:ę łączy z pierwszą częścią liczba pojedyncza pizedw megistr;.